Strafrechtelijk onderzoek door Joint Investigation Team (JIT)

Wat is er gebeurd met vlucht MH17?

Vlucht MH17 is volgens het JIT neergeschoten door een Buk-raket uit de 9M38-serie. De raket is afgeschoten door een Buk-TELAR-installatie die vanuit de Russische Federatie is vervoerd naar een landbouwveld bij Pervomaiskyi in Oost-Oekraïne. Dat gebied was op dat moment in handen van separatisten. Na het afvuren is de installatie met een ontbrekende raket terug vervoerd naar de Russische Federatie.

Om de oorzaak van de crash te achterhalen heeft het Joint Investigation Team alle menselijke resten, persoonlijke bezittingen en wrakstukken van het vliegtuig die in de omgeving van de rampplek zijn gevonden, onderzocht. De daarop veilig gestelde sporen zijn door experts onderzocht en vergeleken. Daarnaast heeft het JIT getuigen en deskundigen gezocht en gehoord, radar- en satellietbeelden geanalyseerd, grote hoeveelheden telecomgegevens beoordeeld zoals opgenomen telefoongesprekken, en big data onderzocht.

Wie is verantwoordelijk voor neerhalen MH17?

Naast de oorzaak van de crash onderzoekt het JIT wie betrokken is geweest bij het neerschieten van de MH17 en welke opzet zij hadden. De Buk-TELAR die gebruikt is om MH17 neer te halen, is volgens het JIT afkomstig van de 53ste Anti Aircraft Missile brigade, een eenheid van de Russische krijgsmacht uit Koersk in de Russische Federatie. Dit is het resultaat van het uitgebreid vergelijkend onderzoek van het JIT. 

Op basis van dit onderzoek maakte het OM op 19 juni 2019 bekend dat het vier verdachten gaat vervolgen. Op 9 maart 2020, de eerste zittingsdag van het MH17-proces, heeft de officier van justitie de tenlastelegging van deze vier verdachten voorgedragen. Zij worden samen verantwoordelijk gehouden voor het neerhalen van vlucht MH17. Op 17 november 2022 heeft de rechtbank drie verdachten veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf. Verdachte Pulatov is vrijgesproken. 

Onderzoek JIT gaat door

Het Joint Investigation Team denkt dat er, naast de vier verdachten die vervolgd worden, meer mensen betrokken zijn geweest bij het neerhalen van vlucht MH17. Het team zoekt bijvoorbeeld nog informatie over de bemanning van de Buk-TELAR en over de opdrachtgevers van de inzet van dit wapen. Om meer informatie te krijgen heeft het JIT enkele getuigenoproepen gedaan. Deze hebben steeds weer nieuwe verklaringen opgeleverd.

De laatste getuigenoproep richt zich op de opdrachtgevers in de bestuurlijke en militaire hiërarchie. De aanwijzingen die het JIT heeft voor nauwe banden van de leiding van de Volksrepubliek Donetsk (DPR) met Russische overheidsdienaren roepen vragen op over hun betrokkenheid bij de inzet van de Buk-TELAR. Die banden komen naar voren uit een reeks gesprekken die leiders van DPR in de zomer van 2014 voerden met hoge Russische overheidsfunctionarissen. Het JIT maakte een aantal van deze gesprekken openbaar en stelde er vragen over.

Op 2 september 2021 deed het JIT een laatste informatieoproep.  Deze oproep richt zich met name op inwoners van de Russische stad Koersk, waar de brigade vandaan komt die volgens het JIT de Buk-TELAR leverde die MH17 neerschoot. Russische militairen die meer weten over het neerschieten worden opgeroepen om informatie te delen.

JIT: gezamenlijk opsporingsdoel

Een Joint Investigation Team (JIT; Gemeenschappelijk Opsporingsteam) wordt gevormd als landen een gezamenlijk opsporingsdoel hebben. In het strafrechtelijk onderzoek naar de ramp met MH17 is op 7 augustus 2014 een JIT opgericht.

In het JIT MH17 werken politie en justitie van Nederland, Australië, Maleisië en België samen met Oekraïne, waar de crash plaatsvond. Het doel is: 

• vaststellen wie verantwoordelijk is voor het neerhalen van vlucht MH17;
• bewijs verzamelen voor de strafrechtelijke vervolging van de daders.

Regels gezamenlijk strafrechtelijk onderzoek

De resultaten van het strafrechtelijk onderzoek moeten voldoen aan de maatstaven die wij in Nederland aan een onderzoek stellen. Dit geldt ook voor de andere deelnemende landen. Dit betekent dat er binnen het JIT afgesproken is wat de regels zijn en hoe in andere landen het bewijs wordt verzameld. Door de samenwerking in het JIT is het mogelijk gemaakt dat Nederlandse en Australische politiemensen op Oekraïens grondgebied actief zijn, samen met Oekraïense opsporingsambtenaren.

Positie Oekraïne in JIT

De positie van Oekraïne in het Joint Investigation Team (JIT) is direct bij de start besproken met de Oekraïense autoriteiten. Oekraïne is immers zelf partij in het gewapend conflict waarbij de MH17 is neergeschoten. Om de onafhankelijkheid van het onderzoek te garanderen zijn er afspraken gemaakt. Zo vindt het onderzoek gezamenlijk plaats. Ook beoordelen de andere leden van het onderzoeksteam steeds scherp het bewijsmateriaal en de resultaten van het onderzoek, zodat deze internationaal niet in twijfel kunnen worden getrokken. Een team van Australische en Nederlandse rechercheurs was tot februari 2022 permanent aanwezig in Oekraïne, in het zogeheten Field Office. Sinds de Russische invasie in Oekraïne werken ze vanuit Nederland.

Voor de spreektekst en de video van de persconferentie van 8 februari 2023, zie hier