Milieucriminaliteit gaat vaak om personen en bedrijven die geld verdienen, maar een groot deel van de kosten afwentelen op de samenleving. Bijvoorbeeld criminelen die grof geld verdienen aan de illegale handel in pesticiden, zonder te investeren in ontwikkelkosten en zonder zich te bekommeren om de gevolgen voor mens en milieu. De maatschappij is hiervan de dupe, omdat de integriteit van het maatschappelijke en economische stelsel aangetast wordt. Daarnaast kan (groot) gevaar ontstaan voor milieu en gezondheid.
De strafrechtelijke onderzoeken zijn zeer divers. Bijvoorbeeld onderzoeken naar personen en bedrijven die met gevaarlijke stoffen werken terwijl ze de veiligheidscultuur niet op orde hebben met alle gevolgen van dien. Bedrijven of personen die zonder vergunning ozonlaag-afbrekende stoffen uitvoeren, die illegaal afval dumpen in andere landen, die illegale antibiotica bij dieren toepassen, die zonder beschermende maatregelen asbest verwijderen.
Toezicht en handhaving
Het toezicht op de naleving van de milieuwetgeving is voor een belangrijk deel neergelegd bij de vergunningverlenende instanties. Dit zijn veelal lokale en regionale overheden (gemeenten en provincies) die deze taak vaak gemeenschappelijk hebben uitbesteed aan de Omgevingsdiensten. Deze beschikken in principe ook over Buitengewoon Opsporingsambtenaren (BOA’s), die proces-verbaal kunnen opmaken in geval van overtreding van de regels.
De belangrijkste landelijke toezichthouders op de naleving van de milieuwetgeving zijn de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit (NVWA) en de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). Daarnaast is de Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid (ISZW) soms van belang, waar naleving van milieuregels raakt aan de arbeidsomstandigheden op bedrijven. Waar er overlap ontstaat tussen naleving van milieuregels en belastingen kan ook de Belastingdienst van belang zijn als toezichthoudende instantie. De Douane als onderdeel van de Belastingdienst houdt toezicht op het goederenverkeer aan de grenzen. Alle toezichthouders beschikken over een eigen opsporingsdienst. Tot slot zijn de milieuteams van de tien Regionale Eenheden en van de Landelijke Eenheid van de Nationale Politie betrokken bij de aanpak van milieucriminaliteit.
Dreigingsbeeld Milieucriminaliteit
Circa om de vier jaar formuleren de bovengenoemde partijen het Dreigingsbeeld Milieucriminaliteit. Het meest recente rapport is 22 juli 2021 aangeboden aan de Strategische Milieukamer.
