Straf met zorg, wat is dat?
Stalking, kindermishandeling, draaideurcriminelen, partnergeweld. Zo maar wat baleinen van een overkoepelende paraplu genaamd: Straf met Zorg. Een paraplu die bescherming biedt aan een groeiende groep mensen die moeite heeft zich staande te houden en dikwijls kampt met complexe problemen op meerdere leefgebieden: financiële problemen, psychische problematiek, verstandelijke beperking, middelenverslaving. Of een combinatie daarvan.
Hierdoor komen sommigen in aanraking met het strafrecht. Het Openbaar Ministerie (OM) vindt het belangrijk dat deze verdachten een passende straf krijgen, en dat tegelijkertijd recht wordt gedaan aan slachtoffers, en dat herhaling van crimineel gedrag zoveel mogelijk wordt voorkomen. Het OM werkt hierin samen met partners als politie, Reclassering, Kinderbescherming en Veilig Thuis. In de Week van de Straf met Zorg (3 t/m 7 juni) komen verschillende OM-collega’s aan het woord over wat Straf met Zorg in hun dagelijks werk betekent.
Meer weten? Neem een kijkje op om.nl/onderwerpen/straf-met-zorg
Levensloopaanpak
Madeline Sanders, beleidsadviseur: ‘’Voor verdachten die hardnekkig het criminele pad blijven bewandelen is het bewerkstelligen van een gedragsverandering belangrijker dan louter afstraffen. Daarin voorziet de levensloopaanpak: meerdere organisaties bieden ondersteuning op verschillende leefgebieden. Problematiek, zoals drugs of alcoholverslaving, dakloosheid en schulden worden ketenbreed aangepakt, met het doel dat de criminele carrière ophoudt en de veiligheid in de samenleving toeneemt. Het OM kan bijvoorbeeld vragen om oplegging van de ISD-maatregel: plaatsing in een inrichting voor stelselmatige daders. Deze maatregel omvat een periode van maximaal twee jaar, waarin de veroordeelde (al dan niet onafgebroken) in een speciale inrichting verblijft, buiten zijn vertrouwde netwerk. Hierdoor worden prikkels en patronen doorbroken die aanzetten tot crimineel gedrag.’’
Zie ook: Maatregel Inrichting Stelselmatige Daders (ISD)
Reclassering
Jasper Boersma, adjunct officier van justitie: ‘’Het OM laat zich bij afwegingen over de voorlopige hechtenis en een uiteindelijke strafeis dikwijls adviseren door deskundigen van de Reclassering. Zij maken een risico-inschatting van het recidiverisico van een verdachte, op basis van de persoonlijke omstandigheden in iemands leven: is sprake van eerdere veroordelingen, wat waren de resultaten van voorgaande interventies, zijn er aanknopingspunten voor een te verwachten gedragsverandering bij deze verdachte? Op basis daarvan kan de officier van justitie besluiten de rechter te vragen bepaalde voorwaarden te verbinden aan de voorlopige hechtenis of aan het voorwaardelijk deel van de straf. Ook bij een OM-hoorgesprek kunnen voorwaarden worden opgelegd in de vorm van een strafbeschikking.’’
Zie ook: website van de Reclassering
Verwarde personen/onbegrepen gedrag
Frank Weijnen, officier van justitie: ‘’Veel mensen kennen het OM natuurlijk van de vele strafzaken die we doen. Minder bekend is dat het OM ook nog een heel andere wettelijke taak heeft, in verplichte zorgprocedures. Als mensen door psychische problemen een gevaar voor zichzelf of voor anderen vormen en niet vrijwillig hulp aanvaarden, dan vragen wij als OM aan de rechtbank om die zorg verplicht op te leggen. Dagelijks doen we als OM tientallen van dat soort verzoeken. Vaak kunnen mensen gewoon thuis behandeld worden, maar soms worden zij ook verplicht opgenomen in een GGZ-kliniek. Zorg, het beter maken, staat echt centraal. Deze rol staat dan ook volledig los van de rol die we als OM hebben in het strafrecht. Al zijn er natuurlijk ook mensen die we aan beide kanten tegenkomen, die psychische problemen hebben, maar ook strafbare feiten plegen. Juist op dat snijvlak is zorgvuldige afstemming met andere partijen cruciaal. Want dan gaat het niet meer alleen om het beter maken van de betrokkene, maar óók om het voorkomen van nieuwe strafbare feiten. In die afstemming tussen straf en zorg (of beter: straf met zorg!) spelen de Veiligheidshuizen een ontzettend belangrijke rol. Daar wordt heel concreet gekeken wat welke partij bij kan dragen aan het oplossen van het probleem. Het strafrecht is daar vaak een belangrijk onderdeel van. Want ook al heeft iemand psychische problemen, dat is geen vrijbrief voor het plegen van strafbare feiten.”
Zie ook: Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz)
Slachtofferrechten
Sarah Speelman, adjunct officier van justitie: ‘’Het OM doet recht aan de belangen van het slachtoffer vanaf het eerste moment dat er contact is met het OM. Slachtoffers hebben ook steeds meer rechten gekregen in het strafproces. Denk aan recht op informatie, recht op schadeverhaal en recht om te spreken tijdens de rechtszaak. Bij levensdelicten of andere ernstige gewelds- of zedenfeiten levert het OM meer maatwerk, bijvoorbeeld door de begeleiding van een slachtoffer-coördinator. Maar ook rond ogenschijnlijk eenvoudigere feiten voert het OM, bij het nemen van beslissingen in de strafzaak, de rechten van slachtoffers zo goed mogelijk uit. Dat betekent onder andere dat het OM uitgaat van slachtofferpresumptie: iemand is slachtoffer tot het tegendeel is bewezen.
Als officier van justitie voer ik gesprekken met slachtoffers, neem ik tijdens OM-hoor gesprekken een beslissing over het verzoek tot schadevergoeding, en vertel ik op de politierechterzitting in mijn requisitoir hoe ik vind dat de rechter zou moeten oordelen over bijvoorbeeld het verzoek van het slachtoffer om een contactverbod. Op die manier hoop ik, binnen de strafrechtelijke kaders, een bijdrage te leveren aan het herstelproces van een slachtoffer.”
Zie ook: Slachtofferrechten
Huiselijk geweld
Kirsten Sanders, officier van justitie: ‘’Eens in de acht dagen wordt een vrouw omgebracht, in de helft van die gevallen gebeurt dat door haar (ex-)partner. We spreken dan over vrouwenmoord, ook wel femicide geheten. Femicide verloopt volgens een vast patroon van controleren, isoleren en vernederen. Met in de loop van de tijd een toename van geweld. En wanneer de vrouw de relatie wil beëindigen accepteert de man dat niet, waarbij de dood van het slachtoffer onafwendbaar lijkt. Het is belangrijk zo’n toxische dynamiek tijdig te herkennen, door mensen in de omgeving van het slachtoffer, maar ook door politie en OM, zodat we deze vorm van fataal huiselijk geweld kunnen terugdringen.
Zie ook: Femicide