Rechtbank overweegt grote zaak drugslabs aan te houden, ondanks verzet OM
Het Openbaar Ministerie heeft vandaag kennis genomen van het voornemen van de rechtbank Overijssel om de inhoudelijke behandeling van een megazaak met betrekking tot drugslabs (bekend als Elrits) aan te houden. De zitting vandaag, met drie verdachten, werd om die reden onderbroken. Voor deze zaak waren vanaf vandaag 10 zittingsdagen bij de meervoudige kamer bij de rechtbank in Zwolle ingepland.
De rechtbank heeft eerder het voornemen geuit dat de zaken moeten worden aangehouden en daarbij twee redenen genoemd: in de eerste plaats dat er ontwikkelingen in strafzaken in het buitenland zijn over het gebruik van crypted data (EncroChat en Sky), die van belang kunnen zijn voor het gebruik van deze data in Nederlandse strafzaken. Ten tweede heeft de rechtbank aangegeven pas verder te willen gaan met de behandeling van deze megazaak als de Hoge Raad rechtsvragen (prejudiciële vragen) van de rechtbank Noord-Nederland heeft beantwoord over het gebruik van crypted-data.
Het Openbaar Ministerie Oost-Nederland heeft zich tijdens de zitting verzet tegen de aanhouding van het megaproces, aangezien de buitenlandse procedures naar het oordeel van het OM geen invloed hebben op Nederlandse strafzaken. Nederland gaat uit van het basisbeginsel van vertrouwen: dat de buitenlandse autoriteiten hun opsporingsbevoegdheden rechtmatig hebben uitgeoefend. Op dit moment wijst niets erop dat er onrechtmatigheden zijn vastgesteld.
Daarnaast is op dit moment volgens het OM niet zeker of de rechtsvragen door de rechtbank Noord-Nederland daadwerkelijk aan de Hoge Raad gaan worden gesteld.
De raadslieden van de drie verdachten die vandaag voor de rechtbank moesten verschijnen, vroegen om vrijlating van hun cliënten, nu de zaken niet inhoudelijk worden behandeld en mogelijk maanden vertraagd worden. Het OM heeft zich hiertegen verzet. De rechtbank heeft dit verzet van het OM niet gehonoreerd en de voorlopige hechtenis van twee van drie verdachten met ingang van maandag 12.00 geschorst. Een van hen heeft nog een gevangenisstraf openstaan en komt niet vrij. De voorlopige hechtenis van de derde verdachte wordt door de rechtbank vanaf 2 december geschorst, wegens humanitaire gronden.
De rechtbank Overijssel neemt op 17 november een definitieve beslissing over de toekomst van het megaproces en de rechter benadrukte dat daarbij alle opties nog open liggen.
EncroChat in Elrits
De zaak Elrits telt in totaal 13 verdachten, die in wisselende samenstellingen betrokken waren bij het opzetten danwel exploiteren van een aantal grote en professioneel opgezette drugslaboratoria door heel Nederland (Didam en Wildervank) en in het Belgische Gent. Tevens was een drugslab opgebouwd in Deventer en waren er stashlocaties in Ede, Borculo en Loil. Tegen de drie hoofdverdachten lopen ook ontnemingsprocedures om het door hen verdiende wederrechtelijk verkregen voordeel te ontnemen.
Een belangrijk gedeelte van het bewijs bestaat uit cryptocommunicatie en diverse EncroChat-accounts, waarin de verdachten met elkaar praatten over de laboratoria. Daarnaast is er naar het oordeel van het OM ook erg veel bewijs uit observaties, telefoontaps, camerabeelden, historische gegevens van telecommunicatie, DNA en dacty-materiaal, een deels bekennende verklaring van één van de verdachten, en andere cryptocommunicatie door middel van Sky. Door de combinatie van dit alles kwam de structuur van de criminele organisatie bloot te liggen.
Het Openbaar Ministerie houdt het standpunt aan dat tot op heden het gebruik van cryptodata van bijvoorbeeld EncroChat en Sky in het strafproces door opeenvolgende rechters – in navolging van het OM - als bewijsmiddel rechtmatig is bevonden.
Vertraging
In november worden nog meer strafzaken uit Elrits behandeld en de rechtbank heeft al aangegeven wat de lijn van de beslissingen zal worden.
Het is niet de eerste keer dat dit proces aanzienlijke vertraging oploopt. Afgelopen februari was het Openbaar Ministerie in een ver stadium om een flink deel van deze zaken af te doen via procesafspraken. Het OM was en is van mening dat procesafspraken in een bepaald type zaak en onder bepaalde omstandigheden kunnen worden ingezet voor een snellere en efficiëntere afdoening van een strafzaak. De wet biedt hier ook ruimte voor, zoals recent door de Hoge Raad is bevestigd. Dat de rechtbank voor alle betrokkene onverwachts het traject naar procesafspraken liet afbreken, was voor het OM teleurstellend.