Aanvullingen OM t.a.v. vraag 3 rechtbank (rollen verdachten)

Eerst zullen wij het vergelijkend onderzoek naar een satellietfoto en een dashcamvideo van het Buk-konvooi in Makeevka bespreken. Uw rechtbank heeft hier al stukken over voorgehouden. Wij zullen daar vandaag nader bij stilstaan en ook beelden laten zien.

Dan zullen wij aanvullend bewijs bespreken dat de vier verdachten zich voor 17 juli 2014 bezighielden met geweldsmisdrijven tegen militaire vliegtuigen. Dat vinden wij relevant voor het ten laste gelegde medeplegen.

Vervolgens gaan we wat dieper in op het onderzoek naar de vraag of naast MH17 ook nog een ander, militair vliegtuig is neergeschoten in Oost-Oekraïne. Die vraag vinden wij relevant voor de beoordeling van tapgesprekken in het dossier over het neerschieten van een Sushka en ook voor de beoordeling van de verklaring van verdachte Girkin dat hij op 17 juli in de middag bericht kreeg over het treffen van een militair vliegtuig door zijn mannen.

Daarna zullen wij een aantal tapgesprekken van verdachte Pulatov nader bespreken en daarbij ingaan op bewijs uit andere bronnen in het dossier dat ons inziens relevant is voor de beoordeling van die gesprekken - in het bijzonder voor de vraag of de inhoud van die gesprekken desinformatie kan zijn geweest of aansloot bij de werkelijke gang van zaken destijds.

Ten slotte maken we nog enkele aanvullende opmerkingen over het bewijs tegen Girkin zoals uw rechtbank dat heeft besproken.

Vraag 3 - Dashcamvideo Makeevka

Vorige week heeft uw rechtbank bij de bespreking van vraag 3 onder andere stilgestaan bij beeldmateriaal uit het dossier waarop een Buk TELAR is te zien. Eén van die beelden betreft een video die met een dashcam is gemaakt in Makeevka. Op die video is het konvooi met daarin de Volvo-truck met de Buk TELAR te zien. 

Uw rechtbank heeft deze video laten zien en heeft vervolgens besproken welk verificatieonderzoek naar deze video is verricht. Kort samengevat: het horen van de maker van de video (S32), onderzoek aan diens camera en SD-kaarten, vergelijkend beeldonderzoek met beelden van Google Streetview en Google Maps en onderzoek naar omgevingskenmerken en benzineprijzen door het onderzoeksteam, onderzoek naar omgevingskenmerken en het weerbeeld door het KNMI, onderzoek naar beeldmanipulatie, metadata- en brononderzoek door het NFI en vergelijkend onderzoek aan de video met satellietbeelden door de European Space Agency, ook wel ESA genoemd.

Hierbij heeft uw rechtbank ook benoemd dat op de dashcamvideo de datum 2 september 2012 staat, terwijl dit op basis van onderzoeksresultaten volgens het onderzoeksteam niet kan kloppen en deze video volgens de maker in juli 2014 is gemaakt. De conclusie van zowel het onderzoeksteam als ESA is dat belangrijke herkenningspunten in de dashcamvideo ook zichtbaar zijn op een satellietfoto van 17 juli 2014.  

Uw rechtbank heeft na de bespreking van het onderzoek stilgestaan bij de zendmastgegevens van de telefoons van verdachte Kharchenko en een ondergeschikte, die het konvooi op dit deel van de route zouden hebben begeleid. De bevindingen van het verificatieonderzoek gericht op de dashcamvideo vormen immers ook een mogelijkheid om de beschikbare telecom te verifiëren. De relevantie van dit onderzoek is dus tweeledig: er is verifiërend onderzoek gedaan naar de authenticiteit van de video en daarmee óók naar de beschikbare zendmastgegevens.   

Ondanks de uitgebreide bespreking van het verrichte onderzoek door uw rechtbank kan het OM zich voorstellen dat de beschrijving van de bevindingen van het onderzoeksteam en ESA zonder dossierkennis lastig te volgen was. Dit deel van het onderzoek wordt alleen écht inzichtelijk door de beelden te tonen. Mede met het oog op de externe openbaarheid is een videobestand aan het dossier toegevoegd waarin de dashcamvideo en de satellietfoto naast elkaar zijn geplaatst. Dat videobestand willen wij - in aanvulling op hetgeen uw rechtbank vorige week heeft voorgehouden - vandaag laten zien. 

Maar eerst zullen wij nog stilstaan bij de opmerking van uw rechtbank dat ESA vele overeenkomsten zag tussen wat is waar te nemen op de video en op de satellietfoto, maar ook nog wat voertuigen zou missen die wel op de video te zien zijn. Het gaat dan om voertuigen die deel uit zouden moeten maken van het konvooi. Specifiek om de voertuigen achter de Volvo-truck. Uw rechtbank wees er daarbij op dat ESA in haar rapport twee mogelijke verklaringen benoemt, die tegelijkertijd als ‘niet erg logisch’ worden bestempeld. 

In aanvulling hierop wijst het OM erop dat ESA in zijn rapport ook benoemt dat de bomen aan de zijkant van de weg en de bijbehorende schaduwen de identificatie van voertuigen bemoeilijkt. Over de voertuigen vóór de Volvo-truck concludeert ESA dat deze weg lijken te vallen in de zichtbare vegetatie of schaduw daarvan, en dat hetgeen vegetatie of schaduw lijkt feitelijk ook een voertuig in de schaduw kan zijn.   

Op de onderste afbeelding op pagina 35 van het ESA-rapport is te zien dat niet alleen vóór, maar ook achter de Volvo-truck het zicht op delen van de rechter rijbaan wordt ontnomen door bomen en schaduwen van bomen of wat daarvoor doorgaat.  In de video is dit goed te zien vanaf 5 minuut 11 seconden, tot aan het einde. 

ESA benoemt het mogelijk ‘wegvallen’ van de twee voertuigen na de Volvo-truck op de satellietfoto als weinig logisch op basis van een gedetailleerde berekening van snelheden van de voertuigen en afgelegde afstanden. Uit het rapport blijkt echter ook dat het verschil óók verklaard kan worden als een of meer van de begeleidende voertuigen vaart hebben geminderd of zijn gestopt tussen het moment dat zij gefilmd zijn door de dashcam en het maken van de satellietfoto.   

Tot zover de aanvulling op de stukken die uw rechtbank heeft voorgehouden. Voordat we de visualisatie gaan bekijken, merken wij op dat uitsluitend gebruik is gemaakt van de genoemde dashcamvideo, de satellietfoto van 17 juli 2014 en een satellietfoto van dezelfde omgeving die eerder in het seizoen is gemaakt. Wat u ziet zijn dus de echte beelden, die ook allemaal in het dossier zitten. In de visualisatie wordt inzichtelijk gemaakt welke herkenningspunten uit de video door ESA en het onderzoeksteam zijn herkend op de satellietbeelden. 

Eerst wordt de route die het voertuig volgens ESA en het onderzoeksteam heeft afgelegd middels oranje stippen getoond op de satellietfoto. Als de dashcamvideo begint, zien we de auto richting de Avtotransportna street rijden. Achtereenvolgens wordt aandacht gevraagd voor een aantal herkenningspunten. Ik noem ze kort: twee muren aan de overzijde van de weg, drie bomen, een open grasveld aan de linkerkant van de weg, het konvooi met de Buk TELAR, de ingang van een tankstation, het tankstation zelf en negen bomen aan de rechterzijde van de weg, de schaduw van de bomen aan de linkerzijde van de weg, een rotonde, een wit personenbusje, enkele huizen aan de rechterzijde van de weg en een spoorweg. 

Ten slotte worden aan het einde van de visualisatie de bevindingen van ESA over de zichtbaarheid van de truck met de Buk TELAR op de satellietfoto - met name aan de hand van de witte cabine van de oplegger en de schaduw van de Buk TELAR  - inzichtelijk gemaakt.

Samengevat: Zowel het onderzoeksteam als ESA heeft de dashcamvideo vergeleken met een satellietfoto die op 17 juli 2014 om 08:08 uur is gemaakt: dat is 11.08 uur lokale Oekraïense zomertijd. Bij die vergelijking zijn omgevingskenmerken op de video waargenomen, die ook te zien zijn op de satellietfoto. Op basis van de lengte en hoeken van schaduwen van bomen constateert ESA dat de dashcamvideo en de satellietafbeelding rond dezelfde tijd lijken te zijn opgenomen. Dit past bij de bevindingen van het KNMI.

Verder concludeert ESA dat de satellietfoto een aantal kenmerken vertoont dat volledig in overeenstemming is met de dashcamvideo, terwijl geen duidelijke inconsistenties zijn waargenomen. In dit verband wijst het OM nog nadrukkelijk op bomen en schaduwen van bomen die zichtbaar zijn op de rechter rijbaan zowel vóór als achter de witte vlek die door ESA als de Volvo-truck wordt herkend.

Vraag 3 - neerschieten van vliegtuigen vóór 17 juli 2014

Inleiding

Uw rechtbank heeft vorige week de onderzoeksbevindingen besproken waaruit naar voren kwam dat de DPR de beschikking had over middelen om vliegtuigen neer te schieten, dat de DPR dat ook meermalen gedaan heeft vóór 17 juli 2014, en dat de vier verdachten daarbij betrokken waren. U heeft daarbij onder meer benoemd:

• dat de separatisten de beschikking zouden hebben gehad over één (of enkele) Strela’s-10’s, ZU (Zushka)-23 en manpads; 
• dat het met deze middelen is gelukt om vanaf juni 2014 enkele malen Oekraïense luchtvaartuigen uit de lucht te schieten; 
• dat onder de neergeschoten luchtvaartuigen zowel helikopters als laagvliegende vliegtuigen waren; 
• dat het Oekraïense overwicht vanuit de lucht (te) groot was;
• dat het met dit materieel niet mogelijk was om hoog vliegende luchtvaartuigen te treffen; 
• en dat mede om die reden bij de separatisten een toenemende behoefte ontstond aan militaire bijstand in zijn algemeenheid, en aan luchtafweer in het bijzonder. 

Deze door uw rechtbank besproken stukken willen wij aanvullen met enkele andere bevindingen in het dossier die er op wijzen dat de vier verdachten in de periode voorafgaand aan 17 juli 2014 samenwerkten in een groep die mede was gericht op het doen verongelukken van (militaire) vliegtuigen. Dat doen wij, omdat bewijs voor samenwerking in een groep gericht op het plegen van soortgelijke misdrijven relevant kan zijn voor het bewijs van opzet en voor de strafrechtelijke kwalificatie van de rollen van individuele verdachten, in het bijzonder voor de vraag of er sprake is van (functioneel) medeplegen. 

Wij zullen deze aanvulling beginnen met het bespreken van twee verklaringen die de verdachten Girkin en Pulatov hebben afgelegd en waarin zij de luchtverdediging van de DPR en het neerhalen van vliegtuigen bespreken. Daarna zullen wij enkele tapgesprekken uit de periode juni/juli 2014 bespreken.

Verklaringen Girkin en Pulatov  

Verklaring Girkin van 21 mei 2015

Als eerste staan wij stil bij de verklaring van verdachte Girkin die hij op 21 mei 2015 heeft afgelegd. Daarin heeft hij gezegd dat de luchtverdedigingseenheden van de DPR “uitsluitend over draagbare luchtdoelraketsystemen ‘Igla’ beschikten, over artillerie-installaties ZU-23-2 en over luchtdoelmitrailleurs ‘Utyos’ met vermogen luchtdoelen op de hoogte van 2500 meter te treffen”. Hij verklaarde verder dat vóór 15 juni 2014 boven de woonplaats Semyonovka twee gevechtsvliegtuigen SU-25 en twee helikopters MI-24 werden neergehaald. Ook verklaarde hij dat omstreeks 20 juni 2014 “boven Slavyansk, met behulp van het draagbare luchtdoelraketsysteem ‘Igla’, een AN-26 van de Oekraïense luchtmacht” werd neergehaald.   

Verklaring Pulatov van 16 februari 2020

Ook Pulatov heeft in zijn videoverklaring van 16 februari 2020 over de luchtverdediging van de DPR verklaard. Zo gaf hij aan dat zij de beschikking hadden over “manpads van het type Strela-3” en een “Strela-10-installatie”.  Verder verklaarde Pulatov, zoals ook is besproken door uw rechtbank , dat zij rond 16 juli 2014 ten zuiden van de stad Snizhne de beschikking hadden over een Strela-10 installatie.  

Tapgesprekken juni en juli 2014

In het dossier zijn ook verschillende tapgesprekken opgenomen waarin te horen is dat de verdachten spreken over de inzet van luchtafweer en het neerschieten van militaire vliegtuigen in de periode voorafgaand aan het neerschieten van MH17 op 17 juli 2014. Een aantal van die gesprekken heeft u al besproken. Die bespreking zullen wij nu aanvullen met informatie in het dossier die bij die gesprekken past. Daarnaast zullen wij een aantal andere gesprekken of delen van gesprekken voorhouden, die nog niet genoemd zijn.

Tapgesprek 14 juni 2014

Als eerste noemen wij een tapgesprek dat op 14 juni 2014 heeft plaatsgevonden en dat vorige week door uw rechtbank is besproken. In dat gesprek zegt Kharchenko tegen Girkin dat een watervoorziening nabij Druzhkovka is aangevallen vanuit de lucht. In reactie hierop zegt Girkin tegen Kharchenko dat hij hem in de komende dagen een “anti-aircraft facility” zal sturen. In het dossier bevinden zich artikelen van de nieuwssites Russia & CIS General Newswire en de Yerepouni Daily News van 17 juni 2014. Daarin wordt geschreven dat de waterpompen of de elektriciteitsvoorziening van die pompen voor onder meer de stad Drushkovka ernstig beschadigd zijn geraakt. In het eerste artikel wordt daarbij verwezen naar beschadigingen die door scherffragmenten zouden zijn ontstaan. In een dagrapport van de OVSE van 15 juni 2014 wordt ook melding gemaakt van beschadigingen aan een waterpompstation ten gevolge van recente gevechten.  

Tapgesprek 16 juni 2014

Op 16 juni 2014 heeft een gesprek plaatsgevonden waarin te horen is dat Dubinskiy aan een assistent van Girkin vraagt om aan ‘Pervyi’ te rapporteren dat ‘Bes’ een ‘Sushka’ heeft neergeschoten en dat naar de piloot, die uit het vliegtuig gesprongen is, wordt gezocht. In het dossier is een BBC-artikel van die dag opgenomen waarin vermeld wordt dat een Oekraïense SU-25 is neergeschoten en dat de piloot uit het vliegtuig is gesprongen.

Tapgesprek 13 juli 2014

In het dossier bevindt zich ook een tapgesprek van 13 juli 2014, waarin te horen is dat Dubinskiy kort na middernacht tegen Bezler zegt dat zij vandaag “two motherfucking jets” hebben neergehaald. Dubinskiy zegt daarbij dat eentje is neergeschoten met de “Desiatka” en dat de ander was geraakt door “ack-ack fire”. In verschillende open bronnen van 12 juli 2014 die door het onderzoeksteam zijn onderzocht, is te lezen dat milities van de DPR hebben gemeld dat zij twee vliegtuigen hebben neergeschoten.

Tapgesprekken 16 en 17 juli 2014

Verder bevat het dossier enkele tapgesprekken van 16 en 17 juli 2014 waarin gesproken wordt over de inzet van luchtafweer op 16 juli 2014, één dag vóór het neerhalen van MH17. Een aantal van deze gesprekken vindt plaats tussen Pulatov en een DPR-separatist met de call sign ‘Koreets’. Deze ‘Koreets’ komt terug in het vorige week door uw rechtbank besproken gesprek dat enkele uren na het neerschieten van MH17 plaatsvond. Daarin zegt Pulatov tegen ‘Koreets’ dat zijn ‘bloedbroeder’ een ‘Sushka’ heeft neergeschoten die even daarvoor dat burgervliegtuig had neergeschoten. Pulatov heeft naar aanleiding van dit ‘bloedbroeder’-gesprek verklaard dat hij denkt dat hij de call sign ‘Koreyets’ kent, maar niet zeker weet wie dat precies is. Wij vullen hierop aan dat deze ‘Koreets’ in meerdere tapgesprekken wordt gekoppeld aan ‘de luchtafweer’. 

Tapgesprek van 16 juli 2014 om 08:47:53 uur

Als eerste wijzen wij op het gesprek van 16 juli 2014 om 08:47:53 uur tussen Pulatov en ‘Koreets’ die in de visualisaties is aangeduid met zijn achternaam: Tskhe. Wij zullen dit gesprek nu afspelen. 

Te horen is dat ‘Koreets’ zegt dat hij stil staat en geen brandstof meer heeft. Ook is te horen dat Pulatov vervolgens tegen ‘Koreets’ zegt dat hij voordat hij iemand neerhaalt moet vaststellen wie er vliegt omdat “a friendly […] can fly from the south”. Koreets zegt dat hij dit zal opvolgen. Hierbij merken wij op dat het gedeelte waarin wordt gesproken over ‘neerhalen’ door de vertaler vanuit het Russisch naar het Engels is vertaald als ‘to deprive someone of an allowance’. Volgens diezelfde vertaler kunnen de Russische woorden die vertaald zijn als ‘to deprive someone of an allowance’ ook vertaald worden als ‘to take down’. Ook wijzen wij er op dat zich in het dossier informatie bevindt uit verschillende bronnen over de inzet van Russische luchtvaartuigen op en rond 16 juli 2014 langs de Russisch-Oekraïense grens.  

Tapgesprek van 16 juli 2014 om 13:22:24 uur

In een tapgesprek van 16 juli 2016 om 13:22:24 uur vertelt Koreets vervolgens aan Pulatov dat op dat moment een ‘Zushka’ en een crew bij hem zijn. Pulatov beveelt hem vervolgens om op te trekken naar Stepanovka. Zushka’, geschreven met een Z en niet te verwarren met het militaire gevechtsvliegtuig Sushka, is de bijnaam voor ZU-23 afweergeschut, zo valt af te leiden uit verschillende tapgesprekken. 

Tapgesprek van 16 juli 2014 om 15:28:24 uur

Drie uur later vindt wederom een gesprek plaats tussen Koreets en Pulatov. Dit gesprek zullen wij nu afspelen.
 

In dit gesprek is te horen dat Koreets tegen Pulatov zegt dat hij Stepanovka heeft bereikt en hem vervolgens vraagt wat hij nu moet doen. Te horen is dat Pulatov tegen Koreets zegt dat hij daar, in Stepanovka, moet blijven en de lucht in de gaten moet houden omdat daar een “mother fucker” vliegt.  

Tapgesprek van 16 juli 2014 om 20:49:55 uur

Enkele uren na dit gesprek, om 20:49:55 uur, belt Pulatov naar Dubinskiy. Wij zullen dit gesprek nu tonen. 

Te horen is dat Pulatov tegen Dubinskiy zegt dat “our ack-ackers have distinguished themselves” en dat een “Sushka” is neergeschoten. Dit zou, zo kan worden afgeleid uit het gesprek, om 19:20 uur gebeurd zijn. Uit het dossier blijkt dat de militaire term ‘ack-ack’ verwijst naar luchtafweergeschut. 

Tapgesprek van 16 juli 2014 om 20:57:01 uur

Na ongeveer 9 minuten vindt een nieuw gesprek plaats waarin Pulatov tegen Dubinskiy zegt dat hij niet meer precies weet wat hij eerder tegen Dubinskiy heeft gezegd. Pulatov vraagt aan Dubinskiy of hij heeft doorgegeven of ‘het’ was neergehaald met een ‘ack-ack’ of een Strela. Vervolgens zegt hij dat ‘het’ was neergeschoten met een ‘ack-ack’, een Zu-23.  

Tapgesprekken van 16 juli 2014 om 22:02:39 uur en 17 juli 2014 om 00:17:09 uur

Ongeveer een uur later vindt een telefoongesprek plaats waarin twee separatisten bespreken dat ‘our guys’ die dag twee ‘Sushka’s’ hebben neergeschoten. Weer twee uur daarna, als het net 17 juli 2014 is, vindt een tapgesprek plaats tussen Dubinskiy en Khodakovskiy. Dit tapgesprek, waarin Dubinskiy onder meer spreekt over luchtaanvallen van grote hoogte en het die nacht arriveren van een Buk die alle problemen zal oplossen, is eerder door uw rechtbank besproken. Wij vullen deze bespreking aan door er op te wijzen dat Dubinskiy in dat gesprek ook tegen Khodakovskiy zegt dat  ‘my guys' die dag twee "Sushkas" hebben neergehaald en dat Khodakovskiy aangeeft daarvan op de hoogte te zijn. 

Bevindingen neerhalen vliegtuig op 16 juli 2014

In het dossier bevinden zich twee nieuwsberichten van 16 juli 2014 waarin wordt beschreven dat op 16 juli 2014 een Oekraïense Su-25 is geraakt door een raket afkomstig uit een manpad. Beide artikelen berichten verder dat de Oekraïense autoriteiten hierover eveneens informatie naar buiten hebben gebracht. In het dossier bevindt zich daarnaast een notitie die het onderzoeksteam ontving van het Ministerie van Defensie van Oekraïne waarin beschreven staat dat op 16 juli 2014 om 19:02 uur een Sukhoi vliegtuig werd neergeschoten in de omgeving van de plaatsen Stepanovka en Marinovka, Amvrosiivskyi District, Donetsk Oblast.  

Tot slot

Tot zover onze aanvulling betreffende tapgesprekken over het neerschieten van vliegtuigen vóór 17 juli 2014. Die gesprekken vinden wij, als gezegd, relevant voor de beoordeling van het opzet en het tenlastegelegde (functioneel) medeplegen van de verdachten die aan deze gesprekken deelnemen of daarin genoemd worden. Dat zijn Girkin, Dubinskiy, Pulatov en Kharchenko.  

Vraag 3 - Onderzoek naar militaire vliegtuigen op 17 juli 2014

Voor de beoordeling van de verklaring van Girkin en de tapgesprekken van verdachten over het neerschieten van een militair vliegtuig, zijn de dossierstukken relevant die zien op het onderzoek dat is gedaan naar het neerstorten van een militair vliegtuig op 17 juli 2014 in het door de DPR gecontroleerde gebied. Simpel gezegd: de vraag of er naast MH17 op 17 juli 2014 ook nog een ander vliegtuig is neergeschoten in Oost-Oekraïne. Naar deze vraag is door het JIT uitgebreid onderzoek gedaan. Door informatie op te vragen van de Oekraïense en Russische autoriteiten, door vele journalistieke en andere open bronnen te bestuderen, door bestudering van de wrakstukken en afgeluisterde tapgesprekken, en door het horen van getuigen. Dit komt terug in de volgende dossierstukken. 

Eerder heeft uw rechtbank al de primaire radardata besproken. Die bevatten geen registratie van een militair vliegtuig.

Ten tweede zijn er de verklaringen van Oekraïense getuigen en de documenten die de Oekraïense autoriteiten hebben verstrekt. De documenten heeft uw rechtbank al kort voorgehouden.  Volgens deze vluchtgegevens waren er op het moment dat MH17 werd neergeschoten geen militaire vliegtuigen in het luchtruim van Luhansk Oblast of Donetsk Oblast. Op 17 juli 2014 heeft wel een aantal vluchten plaatsgevonden, maar niet boven gebied dat werd gecontroleerd door de DPR en LPR.  Ook de verhoren van verschillende Oekraïense civiele en militaire luchtverkeersleiders en gevechtsvliegers hebben geen aanwijzingen opgeleverd voor een militaire vlucht op 17 juli 2014 boven het conflictgebied.

Ten derde benoemen wij de stukken waarin verslag is gedaan van de verschillende onderzoeken naar wrakstukken in het rampgebied van 50 tot 60 vierkante kilometer rondom de plaatsen Hrabove, Roszypne en Petropavlivka. Deze hebben geen enkele aanwijzing opgeleverd dat naast MH17 nog een ander vliegtuig is neergeschoten. Dit onderzoek is onder meer verricht door de OVV gedurende drie verschillende bergingsmissies. Verder hebben lokale bewoners, hulpverleners en DPR-vertegenwoordigers zelf wrakdelen en vluchtrecorders verzameld en overgedragen aan de OVV en het onderzoeksteam. Ook anderen hebben onderzoek gedaan in het rampgebied, zoals Oekraïense en Maleisische luchtvaartonderzoekers, de Australische Federale Politie, journalisten en andere geïnteresseerden. Zij hebben wrakdelen verzameld en rechtstreeks of via de lokale autoriteiten overgedragen aan het onderzoeksteam.  Alle geborgen wrakstukken zijn tijdens het forensisch onderzoek beoordeeld. Tot slot hebben de Russian Engineers Union en Almaz Antey foto’s van wrakstukken beoordeeld die in het rampgebied zijn gemaakt. Hun beoordeling is opgenomen in persconferenties en rapporten, die in het dossier zijn gevoegd. Tijdens geen van deze onderzoeken zijn resten teruggevonden van een ander vliegtuig dan MH17. 

En ten vierde wijzen wij op de stukken in het dossier, waarin het onderzoek wordt benoemd dat de DPR-strijders zelf hebben gedaan naar het vliegtuig dat zij op 17 juli 2014 hadden neergeschoten. Zo is er de verklaring van getuige M58, die u eerder heeft voorgehouden in de sleutel van het onderzoek naar de afvuurlocatie. Hij verklaart dat zijn medestrijders opgewekt waren omdat ze dachten dat ze een militair transportvliegtuig van de Oekraïners hadden neergehaald en dat een deel van hen naar de locatie is gegaan waar dat toestel was neergekomen (de crashsite). Toen ze na ongeveer anderhalf uur terugkwamen, vertelden ze dat het geen transportvliegtuig was, maar een burgervliegtuig.  M58 heeft verklaard dat zijn medestrijders vertelden dat er koffers en speelgoed lagen en dat iedereen daar kapot van was.  

Getuige S09 heeft een soortgelijke verklaring afgelegd. Getuige S09 was geen DPR-strijder zoals M58, maar een lokale medewerker van de Oekraïense hulpdienst SES (State Emergency Service) en betrokken bij de berging van de slachtoffers. Deze hulpverlener heeft verklaard dat hij op 17 juli 2014 twee harde knallen of explosies hoorde en wrakstukken uit de lucht zag vallen. Onderweg naar het rampgebied kwam hij een groot aantal DPR-strijders tegen. Eén van hen zei toen tegen S09 dat ze een Sushka hadden neergeschoten en op zoek waren naar de piloten die daaruit waren gesprongen met hun schietstoel. Aangekomen in het rampgebied was duidelijk dat er geen militair vliegtuig, maar een passagiersvliegtuig was neergeschoten. Er kwamen meer DPR-strijders aan en getuige S09 hoorde ook hen hardop zeggen dat het vliegtuig dat ze hadden neergeschoten geen Sushka was. De getuige zag een aantal minibusjes aan komen rijden met separatisten. Hun commandant gaf het bevel om een rij te vormen en verder te zoeken naar de piloten van het militaire vliegtuig. Later volgde weer een groep van ongeveer 30 strijders die opdracht hadden gekregen om de zwarte dozen te zoeken. 

Dat de DPR-strijders gericht op zoek zijn gegaan in het rampgebied, zoals M58 en S09 verklaren, blijkt ook uit verschillende tapgesprekken in het dossier. Daarin wordt gesproken over het zoeken naar zwarte dozen en het controleren van de toegang tot het rampgebied. Volgens deze verklaringen en tapgesprekken zijn er bij het eigen onderzoek van DPR-strijders wel resten teruggevonden van MH17, maar geen spoor van een militair gevechtsvliegtuig. 

Dit zijn de stukken in het dossier over het onderzoek naar de vraag of er naast vlucht MH17 op 17 juli 2014 ook een ander vliegtuig is neergeschoten. Uitgebreid onderzoek naar uiteenlopende bronnen en door verschillende partijen heeft geen bewijs opgeleverd dat op 17 juli 2014 een Oekraïens militair vliegtuig is neergeschoten of neergestort. Deze bevindingen zijn relevant voor de beoordeling van de verklaring van Girkin en de tapgesprekken waarin door verdachten wordt gesproken over het neerschieten van een vliegtuig.

Vraag 3 – Pulatov en desinformatie

Inleiding 

Uw rechtbank heeft vorige week veel tapgesprekken uit het dossier besproken en afgespeeld. U heeft ook de standpunten van de verdachten over die gesprekken benoemd zoals opgenomen in open bronnen en in de videoverklaring van verdachte Pulatov. Vandaag willen wij deze bespreking aanvullen en wijzen op de samenhang tussen afgeluisterde tapgesprekken van Pulatov en andere stukken in het dossier.

Ook wijzen wij op het bredere onderzoek dat is gedaan naar de authenticiteit en inhoud van tapgesprekken in het algemeen. In juni 2020 hebben wij daar op zitting over gesproken. Wij benoemden toen dat:

• informatie is opgevraagd over de locaties van zendmasten en dat netwerkmetingen zijn verricht; 
• ontvangen telecomgegevens/metadata onderling en kruiselings op verschillende manieren zijn vergeleken; 
• gegevens van Oekraïense providers zijn vergeleken met daartoe opgevraagde gegevens van buitenlandse (niet-Oekraïense) providers; 
• op verschillende manieren is vastgesteld dat bepaalde deelnemers aan afgeluisterde gesprekken hun eigen stem hebben herkend en dat bepaalde deelnemers de inhoud van die gesprekken hebben bevestigd en daarmee dus ook bevestigd dat de gesprekken daadwerkelijk zijn gevoerd; 
• en verder dat in openbare bronnen gezocht is of gebeurtenissen die werden besproken in afgeluisterde gesprekken ook daadwerkelijk hebben plaatsgevonden. 

In de voetnoten (niet hier opgenomen, red.) verwijzen wij naar stukken die hierover in het dossier zijn opgenomen. Die informatie vinden wij relevant voor de beoordeling door uw rechtbank van de tapgesprekken in het dossier, en mogelijke verweren betreffende die tapgesprekken.

Verdachte Pulatov heeft verklaard dat tapgesprekken in het dossier desinformatie bevatten die bedoeld waren om de vijand te misleiden. Dat geldt volgens hem niet alleen voor het noemen van een Buk, maar ook voor veel andere onderwerpen die in de gesprekken aan de orde komen, waaronder bijvoorbeeld in tapgesprekken genoemde aantallen doden en gewonden, schade aan militair materieel en luchtaanvallen van grote hoogte. 

Over al deze onderwerpen zit meer informatie in het dossier. Wij zullen vandaag bespreken welke informatie in het dossier naar ons oordeel relevant is voor de beoordeling van de vraag of de tapgesprekken van de verdachten, en in het bijzonder van Pulatov, desinformatie bevatten of juist overeenkwamen met de werkelijke gang van zaken. Daarbij zullen wij ook aangeven welke gesprekken naar oordeel van het Openbaar Ministerie in onderlinge samenhang moeten worden beoordeeld. 

Voordat wij dit doen, willen wij nog kort stilstaan bij wat Pulatov nu precies heeft gezegd in zijn videoverklaring. Uw rechtbank heeft vorige week voorgehouden dat Pulatov heeft gesteld dat als in een tapgesprek de term Buk valt, dat zou zijn om te misleiden.  Dat zegt hij inderdaad in zijn videoverklaring van 22 oktober 2020, die in november 2020 door de verdediging ter zitting is getoond. De verdediging heeft ook een videoverklaring van Pulatov van februari 2020 aan het dossier toegevoegd. Daarin heeft Pulatov meermalen verklaard dat hij op 16 en 17 juli 2014 met niemand heeft gesproken over welk Buk-systeem dan ook en dat hij überhaupt geen enkele keer had gehoord over de noodzaak dan wel de mogelijkheid van het transport van welk systeem dan ook, net zomin als een Buk-systeem.  Hij verklaart dan onder meer: “Nee, ik heb op 16 juli 2014 met niemand gesproken over welk BUK-systeem dan ook.”  En op de vraag of hij op 17 juli 2014 tegen iemand iets gezegd heeft over een Buk TELAR systeem, antwoordt hij: “Nee, ik heb met niemand gesproken over dat systeem. En ik zou daar ook geen mogelijkheid toe hebben gehad.”  Als hem op 22 oktober 2020 gevraagd wordt commentaar te geven op enkele uitlatingen van februari 2020 - waaronder ook de uitlatingen dat hij op 16 en 17 juli 2020 met niemand heeft gesproken over een BUK-systeem - stelt hij: “Ja, alles wat ik destijds zei, onze eerste ontmoeting had toen plaatsgevonden, en ik blijf bij dezelfde standpunten, ik onderschrijf alles wat ik heb gezegd.”  Later in het interview geeft hij dan aan dat het telefoonnummer dat eindigde op 511 specifiek werd gebruikt ten behoeve van misleidende telefoongesprekken  en dat als iets ‘onzinnigs’ te horen zou zijn zoals het noemen van een Buk, dat werd gedaan om de vijand te misleiden.  Waar het gaat om de videoverklaring van Pulatov moet dus onderscheid gemaakt worden tussen februari 2020, toen hij iedere uitlating over een Buk ontkende, en oktober 2020, toen hij enerzijds die ontkenning uit februari herhaalde maar anderzijds aangaf dat gesprekken over een Buk desinformatie betroffen.

Overzicht tapgesprekken Pulatov

We zetten nu eerst kort op een rij welke gesprekken we gaan bespreken. Al deze gesprekken zijn op de vorige zitting door uw rechtbank voorgehouden.

Op 16 juli om 13:26:21 uur wordt Pulatov door Kharchenko geïnformeerd dat het Kharchenko niet lukt een verdediging op te zetten omdat de helft van zijn troepen gewond is geraakt vanwege luchtaanvallen. Kharchenko rapporteert ook dat de Strela-10 is geraakt bij een vijandelijke aanval en dat een deel van de bemanning is overleden. Dit verslag van Kharchenko gaat over het verloop van de gewapende strijd bij Marinovka en Stepanovka. 

Later die dag geeft Pulatov de boodschap over de problemen van Kharchenko door luchtaanvallen door aan Dubinskiy. In een tapgesprek van 16 juli om 18:12:49  uur vertelt Pulatov aan Dubinskiy dat een ‘deugdelijk luchtverdedigingssysteem’ nodig is om vliegtuigen op grote hoogte te raken. Pulatov vertelt ook dat Kharchenko zware verliezen heeft geleden: wel 10 doden en zo’n dertig gewonden. Dubinskiy heeft over die luchtaanvallen en verliezen dan overigens ook al zelf gehoord van Kharchenko in een gesprek van 17:11:11 uur. 

Diezelfde avond, om 20:11:57 uur belt Dubinskiy naar Pulatov. In dit gesprek zegt Dubinskiy tegen Pulatov dat als een BUK-M vannacht hierheen wordt gebracht, die meteen naar Pulatov zal komen. Dubinskiy zegt dat de BUK-M hun enige hoop is, dat zij niets anders kunnen. Pulatov bevestigt dat.  

De volgende ochtend, 17 juli 2014 om 09:31:30 uur, belt Dubinskiy weer met Pulatov en zegt hem dat Kharchenko nu een BUK-M naar hem zal toe brengen die door Pulatov in de omgeving van Pervomayskoye moet worden opgesteld. Pulatov bevestigt dat hij dit heeft begrepen.
 
Nadat de verbinding wegvalt, belt Dubinskiy een klein half uur later, om 09:55:20 uur nogmaals naar Pulatov. Dubinksiy zegt dat Kharchenko nu de BM aan het begeleiden is en geeft Pulatov de opdracht om samen met Kharchenko en al hun mensen Pervomaiske te zoeken en in de buurt van Pervomaiskiy in reserve te blijven. Hun taak is het bewaken van de BUK en de organisatie van dit alles. 

Een kleine drie uur later, om 12:51:09 uur  belt Pulatov naar Kharchenko en zegt dat hij naast de Furshet staat maar niemand ziet. Kharchenko zegt ook bij de Furshet te staan en vraagt Pulatov of hij geen ‘lowboy’ ziet. Nadat een toeter te horen is, zegt Pulatov dat hij Kharchenko ziet.

Die avond, om 18:44:37 uur  wordt Pulatov door Kharchenko gebeld. Pulatov begint in dit gesprek over ‘onze Buk’ en geeft Kharchenko instructies over wat hij moet vertellen aan ‘that one’, namelijk dat ‘wij’ de Sushka hebben neergehaald die vlak daarvoor een Chinees passagiersvliegtuig had neergeschoten. 

Ook Dubinskiy heeft het in het gesprek met Pulatov van 19:52:23 uur  over ‘onze BUK’ en vraagt of die heeft geschoten. Pulatov antwoordt dat de BUK een Sushka heeft neergehaald nadat die een Boeing heeft neergeschoten.

Om 21:40:49 uur  wordt Pulatov door Kharchenko gebeld met de vraag of hij contact op kan nemen met de strijders van dat nieuwe ‘doosje’. Ze zijn volgens Kharchenko namelijk niet op de verzamelplaats en een van hun strijders vergeten. Pulatov zegt dat hij zal proberen contact met de strijders op te nemen.

Wij bekijken nu deze gesprekken in chronologische volgorde.

Gesprekken Pulatov 16 juli om 13:26 uur en 18:12 uur (doden en gewonden, luchtaanvallen, pantservoertuigen, defecte Strela)

We beginnen bij de gesprekken van 16 juli om 13:26 uur en om 18:12 uur. In beide gesprekken spreekt Pulatov over de situatie in de gewapende strijd die dag bij Marinovka en Stepanovka, en specifiek over de problemen die de DPR daar ondervindt. Voor een goed begrip van het militair jargon dat in de gesprekken wordt gebruikt wijzen wij erop dat wanneer over ‘200’s’ of ‘met nummer 2’ gesproken wordt, het over doden gaat. Wanneer er over ‘300’s’ of ‘met nummer 3’ gesproken wordt, worden gewonden bedoeld. 

Wij laten nu eerst het gesprek van 13:26 uur horen. 

Kharchenko vertelt in dit gesprek aan Pulatov over de benarde positie waarin hij zich dan bevindt. Zo spreekt Kharchenko over een Sushka die hun van boven bestookte, over mortieraanvallen en over de Strela-10 die geraakt zou zijn. Ook vertelt Kharchenko over doden en gewonden.

Het gesprek van 13:26 uur tussen Pulatov en Kharchenko krijgt een vervolg later die dag in het gesprek tussen Pulatov en Dubinskiy van 18:12 uur. Dit is een lang gesprek dat uw rechtbank vorige week heeft afgespeeld. Wij zullen daarom het gesprek niet herhalen maar alleen de reactie van Pulatov op dit gesprek laten zien.

Pulatov zegt dus dat zeker 80 procent van het gesprek was gelogen. Volgens Pulatov werden de in het gesprek vermeldde verliezen overdreven en zou er met zulke verliezen in een maand vechten niemand in de rangen van de volksweer meer over zijn. Ook het deel van het gesprek waarin Pulatov meldde dat de Strela buiten werking was, zou volgens hem niet kloppen. Volgens Pulatov was de Strela-10 in werkelijkheid niet kapot, maar werd gezegd dat dit zo was, zodat de eventueel meeluisterende Oekraïense militairen zouden denken dat de DPR geen luchtdekking had en daarom lager zouden gaan vliegen. Hetzelfde gold volgens Pulatov voor de passage waarin hij zei dat ze goede luchtafweer nodig hadden, omdat de straaljager buiten het bereik van hun systemen vloog:  ook dat was desinformatie. Volgens Pulatov was de strekking van zijn gesprek met Dubinskiy ‘dat alles bij hen goed ging’.

Onderdelen tapgesprekken 13:26 uur en 18:12 uur

Wij bespreken nu enkele specifieke onderwerpen uit deze twee tapgesprekken van 16 juli 2014. Dit zijn de onderwerpen doden en gewonden, luchtaanvallen van grote hoogte, pantservoertuigen en een defecte Strela-10. Na een korte toelichting laten wij zien hoe deze onderwerpen terugkomen in andere bronnen uit het dossier. Daarbij kijken wij eerst naar andere tapgesprekken en daarna naar andere bronnen.

Doden en gewonden

In beide gesprekken, van 13:26 uur en van 18:12 uur, wordt gesproken over doden en gewonden aan de zijde van de DPR. Zo zegt Kharchenko in het eerste gesprek: “I have been gathering people all around the fucking village, you know, there are only corpses, fuck, and the 300th-es!” In het tweede gesprek zegt Pulatov dat Krot “tien met nummer 2” heeft en ongeveer “dertig met nummer 3”. Tor had er volgens Pulatov “elf met nummer 2 en ongeveer evenveel met nummer 3 als Krot”. Al deze doden en gewonden zouden volgens Pulatov het resultaat zijn van een luchtaanval en van artilleriebeschietingen vanuit de richting van Grigorovka.

Luchtaanvallen van grote hoogte

In beide gesprekken wordt gesproken over luchtaanvallen. In het gesprek van 13:26 uur zegt Kharchenko dat er een Sushka beweegt en dat die hun van boven te grazen neemt (“a Sushka is moving in there, fuck.... is fucking us from above!”). In het gesprek van 18:12 uur zegt Pulatov: “‘what we need is long-range artillery and some good anti-aircraft weapons, 'cause the jet was firing from high altitude, so that it was out of range of virtually all systems.”

Pantservoertuigen

Een volgend onderwerp dat in beide gesprekken terugkomt is de beschikking over pantservoertuigen. Het gaat daarbij om twee typen voertuig. Een voertuig om infanterie mee te vervoeren, door de strijders afgekort als ‘BTR’ of ‘APC’. En een gevechtsvoertuig, door de strijders afgekort als ‘BMP’. In het gesprek van 13:26 uur zegt Kharchenko: “all the fucking BTRs are fucking down!” In het gesprek van 18:12 uur spreekt Pulatov over een verloren APC (“minus one APC”) en een verkregen BMP (“plus one BMP”). 

Defecte Strela-10 

Een ander onderwerp dat in beide tapgesprekken terugkomt is een defecte Strela-10. In het gesprek van 13:26 uur bespreken Pulatov en Kharchenko dat de Strela-10 is geraakt. In het gesprek van 18:12 uur zegt Pulatov dat de Strela ‘out of order’ is en niet meer functioneert. 

Andere tapgesprekken over dezelfde onderwerpen

Deze twee gesprekken in het dossier staan niet op zichzelf als we naar de inhoud kijken. De zojuist benoemde onderwerpen worden in vele andere tapgesprekken van die tijd besproken, tussen verschillende DPR strijders die zich op verschillende plaatsen bevinden.

Dat de Strela-10 defect was wordt ook besproken in verschillende andere tapgesprekken van 16 juli. In gesprekken van 13:26 uur en van 20:49 uur bespreekt Pulatov met respectievelijk Kharchenko  en Dubinskiy  dat de Strela-10 niet werkt. In een ander tapgesprek uit het dossier van 17 juli wordt verwezen naar ‘Giurza’ en ‘Pervyi’, in het dossier bekend als de call signs van Pulatov en Girkin, en wordt besproken dat er een elektricien moet komen voor de Strela.  Ook elders in het dossier komt de defecte Strela uit het tapgesprek terug. 

Over de Oekraïense luchtaanvallen van grote hoogte en de vele doden en gewonden aan de zijde van de separatisten als gevolg daarvan worden, naast de twee gesprekken van 13:26 uur en van 18:12 uur, op 16 juli en 17 juli 2014 nog vele andere tapgesprekken gevoerd.  In de voetnoot is naar een aantal van die gesprekken verwezen, en wij zullen enkele van deze gesprekken nu kort aanstippen. Zo is in een gesprek van 16 juli om 18:55 uur te horen dat Dubinskiy zegt dat zijn verkenningsbataljon en ‘special ops’ compagnie in Marinovka zijn en dat zij bij de inname van Marinovka geen verliezen hebben geleden tot het moment dat een vliegtuig aanvallen ‘from as high as seven kilometers or so’ begon uit te voeren. Dubinsky zegt vervolgens: ‘In the end, fuck, in the end I had ten 200ths and thirty 300ths’.  Ook in een gesprek van een uur later is te horen dat Dubinskiy zegt dat om 9 uur een bombardement vanaf op zijn minst een hoogte van 5 kilometer werd uitgevoerd.  In een eerder besproken gesprek uit de nacht van 16 op 17 juli zegt Dubinskiy tegen Khodakovskiy dat zijn squadron Marinovka innam met slechts drie gewonden en dat daarna Sushka’s begonnen te werken (‘started to work’) vanaf 5 kilometer hoogte waarna hij 10 gesneuvelden had.  Girkin spreekt, nadat zijn assistent hierover door Tor op de hoogte was gebracht , in de ochtend van 17 juli met Borodai over het verloop van de gewapende strijd, vermoedelijk bij Marinovka,  en dat slechts drie van de dertig mensen op een bepaalde hoogte het overleefd hebben.  

De buitgemaakte BMP komt terug in andere tapgesprekken van 16 juli 2014 om 19:13 tussen Dubinskiy en Kharchenko.  De BTR-voertuigen komen ook terug in een tapgesprek van de avond van 17 juli tussen Dubinskiy en Kharchenko. In dat gesprek van 21:13 uur zegt Dubinskiy dat de Buk begeleid moet worden met BTR’s.  Kharchenko legt uit dat hij geen BTR’s heeft, dat de jongens van de BTR’s totaal verpletterd zijn en dat niemand die hij het vraagt weet wat er met voertuigen gebeurd is. Ook zegt Kharchenko dat iedereen gewond is en dat hij de gewonden naar het ziekenhuis gebracht heeft.

Verdere informatie dossier over deze onderwerpen

Deze onderwerpen die in beide tapgesprekken worden besproken - doden en gewonden, luchtaanvallen van grote hoogte, pantservoertuigen en de defecte Strela-10 - komen ook aan de orde in andere bronnen uit het dossier. 

VK-post Girkin: defecte Strela-10

Op de helft van de video was een groep DPR-strijders in een dorp te zien. Nadat zij bespraken dat een ‘Sushka bezig’ was gingen zij een gebouw binnen om daar te schuilen. Uit het dossier blijkt dat dit deel van de video vermoedelijk in Marinovka is opgenomen.  In het tapgesprek van diezelfde dag om 13:26 uur spreken Pulatov en Kharchenko óók over een Sushka die Kharchenko van boven bestookte (“Sushka is moving in there, fuck.... is fucking us from above!”) en over mortieraanvallen.  Pulatov zegt dan dat Kharchenko het gebouw binnen moet gaan zodat niemand meer buiten is (“go inside the building, at the corners so that there is no one outside, shit!”). Pulatov vraagt in het gesprek ook of Kharchenko medestrijder Tor kan vinden. Dat Kharchenko zich die middag in Marinovka bevindt, de locatie van de video, blijkt ook uit een later gesprek van 17:11 uur. Daarin zegt Kharchenko tegen Dubinskiy dat ‘ze’ bombarderen. Kharchenko zegt ook dat ze in Marinovka gestationeerd zijn. Giurza (de call sign van Pulatov) zou hem bevolen hebben het dorp te behouden (“I was ordered to hold the ground here in the village. Giurza gave the order and left”).  

Uitzending Lifenews: Sushka’s en pantservoertuigen

Wij kijken nu naar een andere video van 16 juli. Dit is een uitzending van nieuwszender Lifenews.  Ook in deze video komen onderdelen van de tapgesprekken terug. In de video wordt een buitgemaakt BMP-voertuig getoond, het type voertuig dat werd genoemd in het eerder getoonde bericht op het VK-account Strelkov_info en dat in het tapgesprek door Pulatov werd besproken. In de video wordt daarnaast door een verslaggever gesproken over voortdurend overvliegende Sushka’s. 

Interview Girkin door Lifenews: doden en gewonden en pantservoertuigen

In een ander videoverslag van Lifenews van 16 juli is verdachte Girkin te zien in een interview terwijl hij de DPR-troepen aanstuurt in de buurt van Marinovka. Girkin spreekt in de video over doden en gewonden aan de kant van de DPR. Het interview vindt in de ochtend plaats; dus meerdere uren vóór de twee tapgesprekken, terwijl de gevechten nog gaande zijn. Verder vertelt Girkin over het verlies van een BTR en het buitmaken van een BMP. Wij laten het interview met Girkin nu zien.

Interview Girkin door Zavtra: doden en gewonden

Ook in een ander interview dat is opgenomen in het dossier bespreekt Girkin de verliezen aan de kant van de DPR op 16 juli. In het interview door de website Zavtra van 20 november 2014 zegt Girkin het volgende. Hij spreekt daar over de doorgang, of corridor, waarmee getracht werd een verbinding met de Russische Federatie te bewerkstelligen:

Gesprek Pulatov 16 juli om 20:11:57 uur (Tor, Cap, Piton en Krot)

Inhoud tapgesprek

We gaan verder met het tapgesprek dat in de avond van 16 juli, om 20:11 uur, werd gevoerd. Dit gesprek is vorige week ook door uw rechtbank voorgehouden. Het is een gesprek tussen Dubinskiy en Pulatov waarin Dubinskiy zegt dat als de Buk-M die nacht wordt gebracht, deze meteen naar Pulatov toekomt. In het gesprek bespreekt Dubinskiy waar de DPR-strijders met call signs Tor, Cap, Piton en Krot heen moeten. Wij laten dit gesprek nu horen.

Wij bespreken nu per genoemde strijder - Tor, Cap, Piton en Krot - wat Dubinskiy over hen zegt en welke informatie over hen nog meer in het dossier te vinden is. Bij deze bespreking tonen wij een kaartje uit het dossier waarop te zien is dat deze strijders zich op 17 juli, de dag na het tapgesprek, rond de afvuurlocatie bevinden en op de locaties waar zij volgens het tapgesprek heen moesten.

Tor, Cap en Piton

Wij bespreken nu eerst de strijders met call signs Tor, Cap en Piton.

Tor

Zoals vorige week door uw rechtbank is voorgehouden blijkt uit het dossier dat Tor de call sign is van Averyanov. Averyanov was een commandant in de DPR die zich blijkens het dossier in de tweede helft van juli ten zuiden van Snizhne bevond. Uit verschillende tapgesprekken die zijn opgenomen in het proces-verbaal dat gaat over de hiërarchie binnen de DPR blijkt dat Tor onder bevel stond van Girkin. 

Cap

Zoals vorige week door uw rechtbank is voorgehouden blijkt uit het dossier dat Cap (of Kep) de call sign is van Velikorodnyy.  Velikorodnyy was een DPR commandant in de omgeving van Snizhne. Volgens S40 was hij rondom 17 juli 2014 de garnizoenscommandant van Snizhne.  Cap bevond zich blijkens het dossier vanaf 15 juli bij die plaats in de buurt.  Uit het zojuist al genoemde proces-verbaal over hiërarchie in de DPR blijkt dat Cap onder aansturing stond van Girkin en Dubinskiy. 

Piton

Uit het dossier blijkt dat Piton een DPR commandant is die onder bevel staat van Dubinskiy en Pulatov.  In het proces-verbaal waarin de hiërarchie binnen de DPR wordt beschreven zijn verschillende tapgesprekken opgenomen waaruit blijkt dat Dubinskiy en Pulatov zeggenschap hebben over Piton. Een voorbeeld is een tapgesprek waarin Pulatov aan Piton beveelt om hem op te halen.  

Locatie Tor, Kep en Piton op 17 juli
 

Gesprek Pulatov 17 juli om 09:31 uur (ondersteuning artillerie Russische Federatie)

Het volgende gesprek in de lijst is het gesprek van 17 juli 2014 om 09:31 uur. Hierin belt Dubinskiy met Pulatov en zegt hem dat Kharchenko een Buk-M naar hem zal brengen en dat de Buk in de buurt van Pervomaiske dient te worden geplaatst. In dat gesprek, dat ook op de zitting van vorige week getoond is, vraagt Pulatov verder of de oosterburen het Oekraïense leger bij Hryhorivka niet op hun flikker kunnen geven. Grigorovka is een dorpje onder Stepanivka, vlak bij de Oekraïens - Russische grens. Ter herinnering laten wij dit gesprek nu horen.

Andere tapgesprekken

De vraag van de DPR om bijstand in de vorm van artillerie vanuit Russisch grondgebied komt ook terug in andere tapgesprekken van 16 en 17 juli die in het dossier zijn opgenomen. Een overzicht van deze gesprekken is te vinden in Primo-05427.  Zo zegt Dubinskiy bijvoorbeeld in het tapgesprek dat wij eerder behandelden, van 16 juli om 18:12 uur: “You mean Hryhorivka, right? (…) I've put the targets on the map. Now Pervyi is sending it there, to Moscow.”

Visuele weergave dossierinformatie over gewapende strijd

Dat de druk van de Oekraïense troepen vanuit de richting van Grigorovka kwam stemt overeen met de informatie uit het dossier waarin wordt beschreven hoe de gewapende strijd zich op 16 juli voltrok. 

Gesprek 17 juli om 09:55:20 uur (drie Vostok tanks)

Nog geen half uur na het gesprek waarin Dubinskiy tegen Pulatov zegt dat Kharchenko een Buk-M naar hem zal brengen en dat de Buk in de buurt van Pervomaiske dient te worden geplaatst, krijgt Pulatov opnieuw instructies van Dubinskiy. In een gesprek van 09:55:20 uur geeft Dubinskiy aan Pulatov het bevel met zijn mensen Pervomaiske te zoeken, daar in reserve te gaan en te wachten op Kharchenko die met de Buk komt. Pulatov moet dan met zijn mensen zorgen voor de bewaking van deze Buk en de organisatie van dit alles. Pulatov zal dit doen, en zal verder ook de corridor vrijhouden. In dat gesprek wordt ook gesproken over de drie Vostok tanks die die dag veel vaker worden besproken door de verdachten en anderen. Uw rechtbank heeft dit gesprek vorige week voorgehouden. 

Vostok tanks

In het dossier bevinden zich meerdere bronnen over een ander konvooi eerder die dag op dezelfde route. Uw rechtbank heeft reeds besproken dat verschillende onderzoeksbevindingen, zoals filmbeelden, foto’s en berichten op sociale media, zijn geanalyseerd en dat op basis daarvan door het JIT is geconcludeerd dat een konvooi met daarin onder meer drie tanks zich op 17 juli 2014 tussen vermoedelijk 10.13 uur en 13.57 uur op de route van Donetsk naar Snizhne heeft verplaatst. Uw rechtbank heeft daarbij aangehaald dat het onderzoeksteam vermoedt dat dit het Vostok konvooi betreft onder meer omdat op één van deze tanks de tekst ‘Vostok bataljon’ geschreven staat. Uw rechtbank heeft van dit konvooi een overzichtskaart getoond met de uitkomsten van voornoemde analyse alsook, bij de bespreking van de route van de Buk-TELAR, een video waarop een guntruck (Ural 4320-31) in Zuhres te zien is die wordt gevolgd door de trailer met de Buk-TELAR. Daarbij is door uw rechtbank opgemerkt dat volgens het onderzoeksteam diezelfde guntruck ook te zien is in andere video’s waar ook drie tanks op te zien zijn. Eén van deze video’s zullen wij later in onze bijdrage nog tonen ten behoeve van de bespreking van aanvullende bevindingen met betrekking tot verdachte Girkin. Een andere video waarop de drie tanks te zien zijn zullen wij, in aanvulling op het vorige week reeds getoonde materiaal, nu laten zien. 

In de zojuist getoonde video is een konvooi te zien met voorop een guntruck (Ural 4320-31) gevolgd door drie tanks. In het dossier bevindt zich een proces-verbaal waarin wordt uitgelegd dat deze video op 17 juli 2014 op internet is geplaatst en dat nader onderzoek er op wijst dat deze video is opgenomen in Makeevka. Door het KNMI is vastgesteld dat deze beelden passen bij een opnametijd op 17 juli 2014 tussen 10:10 en 10:27 uur.  

Een andere bron is de bevinding dat net voor de door het KNMI genoemde opnametijd, om 10:05 uur, in Makeevka een telefoonmast is aangestraald door een telefoon die wordt toegeschreven aan DPR strijder Dushman.  In het dossier is beschreven dat Dushman de begeleider was van het zogenaamde Vostok konvooi waar onder meer de drie voornoemde tanks deel van uitmaakten. 

Samenvatting

Deze informatie in het dossier vinden wij relevant voor de beoordeling van alle tapgesprekken waarin zowel wordt gesproken over de drie tanks van het Vostok bataljon als over de Buk, en de vraag of deze tapgesprekken desinformatie bevatten of correspondeerden met de werkelijkheid: die serie gesprekken begon met het gesprek tussen Dubinskiy en Khodakovsky in de nacht van 16 op 17 juli en omvat ook meerdere tapgesprekken waaraan Kharchenko en Pulatov deelnemen. Zo is in het eerder afgespeelde tapgesprek van 17 juli 2014 om 09:55 uur te horen dat Dubinskiy met Pulatov spreekt over ‘three rhinos from Vostok’.  Uw rechtbank heeft reeds voorgehouden dat Pulatov in zijn videoverklaring gezegd heeft dat hij op 17 juli 2014 heeft meegeholpen om een kolonne van tanks naar hun locaties te brengen om ze op te stellen.  

Gesprekken Pulatov 17 juli om 12:42:57 uur en om 12:51:09 uur (toy)

Inhoud tapgesprekken

Op 17 juli 2014, om 12:42 uur  en 12:51 uur  ’s middags, vinden twee tapgesprekken plaats tussen Pulatov en Kharchenko. Zij spreken daarin over hun ontmoeting bij de Furshet supermarkt in Snizhne, waar ook de lowboy is. U heeft die tapgesprekken vorige week afgespeeld en besproken. Voor de beoordeling van die gesprekken vinden wij met name de samenhang met de eerdere gesprekken van 17 juli om 9:31 uur en 9:55 uur relevant, waarin Dubinskiy heeft aangekondigd dat Kharchenko de Buk naar Pulatov zal brengen, en de informatie in het dossier over de waarnemingen van de Buk-TELAR op die plaats en tijd. Dat is door uw rechtbank besproken en zullen wij niet herhalen. Wel willen wij wijzen op andere informatie in het dossier over de term ‘toy’ of ‘speelgoed’, die wordt gebruikt door Kharchenko in het gesprek van 12:42 uur.

Zoals vorige week ook ter zitting is benoemd door uw rechtbank, zegt Pulatov in zijn videoverklaring van oktober 2020, dat met ‘speelgoed’ over het algemeen draagbaar materieel wordt bedoeld.  

Andere tapgesprekken over het woord toy

In het dossier bevinden zich meer tapgesprekken van de verdachten waarin de term ‘toy’ of ‘speelgoed’ wordt gebruikt. 

Tapgesprek van 19 juli 2014 om 14:08:18 uur

Op 19 juli 2014 om 14:08 uur vindt een tapgesprek plaats tussen verdachten Dubinskiy en Kharchenko. Ook daarin wordt gesproken over ‘the toy’. Wij laten dit gesprek nu horen.

Dubinskiy vraagt in het gesprek of iemand gedeserteerd is van diegenen die ‘the toy’, het speelgoed, bewaakten. Kharchenko zegt dat diegenen die ‘the toy’ bewaakten zijn mensen waren en dat niemand gedeserteerd is. Dit zijn Kharchenko’s mensen en zij zijn allemaal bij hem.

Tapgesprek van 27 september 2014 om 14:41:26 uur

Op 27 september 2014 vindt een ander tapgesprek plaats, tussen verdachte Dubinskiy en een bekende. Dit gesprek is vorige week ook door uw rechtbank voorgehouden. Dubinskiy krijgt in dit gesprek te horen dat iemand naar hem op zoek is in verband met ‘de Boeing’. Dit gesprek vindt plaats nadat de Oekraïense autoriteiten in de maanden ervoor verschillende tapgesprekken van Dubinskiy in relatie tot MH17 publiek hebben gemaakt.

Na de mededeling van zijn gesprekspartner dat Dubinskiy in verband wordt gebracht met de Boeing zegt Dubinskiy:

“When the toy was being moved around, got it. I mean the one, which was moved across the Republic's area. Yes. It really features my voice. But it does not mean that someone was shooting down [..].”

Samenvatting

De tapgesprekken van 19 juli 2014 en 27 september 2014 waarin ook het woord ‘toy’ of ‘speelgoed’ wordt gebruikt, kunnen betrokken worden bij de beoordeling van de stelling van Pulatov over de betekenis van dat woord in het gesprek van 17 juli 2014.  
 

Gesprek 17 juli om 18:44:37 uur (Torez)

We bespreken nu nog drie gesprekken van na het neerschieten van MH17. Het eerste gesprek dat wij zullen afspelen betreft het gesprek van 18:44:37 uur.

In dit gesprek is te horen dat Kharchenko naar Pulatov belt die zegt dat hij met hoge snelheid in Torez rijdt en dat Kharchenko aan ‘that one’ moet zeggen dat ‘our Buk’ de Sushka heeft neergehaald die vlak daarvoor een Chinees passagiersvliegtuig had neergeschoten. Kharchenko moet via Torez naar Pulatov komen. Pulatov zal verdere instructies geven. Kharchenko vertelt dat alles goed is met de Buk en dat die naar een andere plaats is gegaan.

Ook dit gesprek kan vergeleken worden met informatie uit andere bronnen voor de beoordeling van de vraag of deze tapgesprekken desinformatie bevatten of correspondeerden met de werkelijkheid. Verdachte Pulatov heeft verklaard dat hij, nadat hij werd geïnformeerd over het neerstorten van een vliegtuig achter Torez, alles uit zijn handen heeft laten vallen en in de richting van Torez en vervolgens naar Grabovo is gereden.  Ook werd door gebruiker ‘Khalif’, zoals al door uw rechtbank werd besproken, op 25 april 2017 op het Antikvariat forum een bericht geplaatst met dezelfde strekking. In dit bericht schrijft ‘Khalif’: ‘Na de crash van de Boeing ben ik binnen 20 minuten gekomen naar omgeving Grabovo’. In het dossier wordt dit account van Khalif, zoals u al benoemde, toegeschreven aan verdachte Pulatov.

Naast de hiervoor besproken bevindingen zijn ook de historische verkeersgegevens van de telefoons van Pulatov en Kharchenko belang. Uit het onderzoek komt naar voren dat de telefoon die in gebruik was bij Pulatov (-2511) ten tijde van dit tapgesprek een telefoonmast aanstraalde in het plaatsje Torez. Het nummer dat aan Kharchenko wordt gekoppeld en dat eindigt op -7518 straalde ten tijde van dit gesprek een telefoonmast aan in Pervomaiske en vervolgens om 19:00 uur, conform de opdracht van Pulatov om via Torez te reizen, een telefoonmast in Torez.  

Gesprek 17 juli om 19:52:23 uur (crashsite, Ryazan en Piton, Marinovka)

In een gesprek van een ruim uur later, om 19.52.23 uur, geeft Dubinskiy aan Pulatov opdracht om naar de basis te komen met Ryazan (Gilazov) en ‘Piton’. Kharchenko moet daar blijven. Dit gesprek zullen wij nu afspelen. 

In het gesprek is te horen dat Pulatov na de opdracht van Dubinskiy om met Ryazan en Piton terug te keren, Dubinskiy onderbreekt en zegt dat hij nu op de plek is waar het vliegtuig is neergestort, maar terug zal gaan. Op een vraag van Dubinskiy of hun Buk überhaupt gevuurd heeft antwoordt Pulatov dat de Buk de Sushka heeft neergehaald nadat de Sushka de Boeing heeft neergeschoten. Pulatov zegt dat hun mensen dat vanuit Snizhne hebben gezien; Pulatov zelf was op dat moment in Marinovka.

Dit gesprek en de gesprekken die hiervoor en hierna hebben plaatsgevonden zijn uitvoerig door uw rechtbank besproken. Wij willen deze bespreking aanvullen door te wijzen op een aantal personen en plaatsen die in deze gesprekken naar voren komen en die aan de hand van de verkeersgegevens van de gebruikte telefoons nader kunnen worden geduid. 

Crashsite

Zo is te horen dat Pulatov zegt dat hij op de plaats is waar het vliegtuig is neergestort. Dit past bij de verkeersgegevens van het telefoonnummer waar Pulatov dit gesprek mee voerde. Het nummer dat eindigt op -2511 straalt tijdens dit gesprek namelijk een telefoonmast aan in Rozsypne. Deze plaats ligt in het rampgebied. Uit het dossier blijkt dat in een zonnebloemveld bij Rozsypne de cockpit van MH17 terecht is gekomen.  

Ryazan en Piton

Ook is in het gesprek te horen dat Pulatov van Dubinskiy de opdracht krijgt om met Ryazan en Piton terug te keren. Pulatov reageert daarop door te zeggen dat hij terug zal gaan. De telefoon van Dubinskiy straalt tijdens dit gesprek een mast aan in Donetsk. In de verkeersgegevens van Pulatov is te zien dat deze iets minder dan twee uur na dit gesprek, om 21:42 uur, een mast aanstraalt in Pervomaiske. Daarna is te zien dat de telefoon van Pulatov om 22:52 een mast in Makeevka aanstraalt en vervolgens om 23:11 uur in Donetsk. Diezelfde avond hebben de telefoons van Ryazan en Piton ook telefoonmasten in Pervomaiske, Makeevka en uiteindelijk Donetsk aangestraald. 

Marinovka

In het tapgesprek is verder te horen dat Pulatov zegt dat hij op het moment van het neerschieten van MH17 in Marinovka was. Door uw rechtbank is reeds gewezen op zendmastgegevens en de verklaring van Pulatov waaruit kan worden opgemaakt dat Pulatov op het moment van het neerschieten van MH17 inderdaad in de omgeving van Marinovka was.  

Gesprek 17 juli om 21:40:49 uur (contact met -6335)

Het laatste gesprek dat we bespreken in relatie tot de rol van Pulatov is dat van 21:40:49 uur. Wij spelen dit gesprek nu af. 

In dit gesprek is te horen dat Kharchenko aan Pulatov vraagt of hij contact kan opnemen met de ‘strijders van dat nieuwe doosje’. Hij wil weten waar ze zijn en waar ze naar toe rijden. Kharchenko is namelijk aangekomen maar ze zijn niet bij de verzamelplaats. Bovendien zijn ze een van hun strijders vergeten. Pulatov zegt dat hij gaat proberen om contact met de strijders op te nemen. Kharchenko laat Pulatov vervolgens weten dat Ryazan op hem wacht naast de Furshet.

Vlak voor dit gesprek, in een gesprek van 21.32.39 uur, heeft Ryazan aan Kharchenko verteld dat hij met een bemanningslid van de BUK bij het checkpoint staat en dat die man zijn eigen bemanning kwijt is.

Contact met nummer -6335

Zoals door uw rechtbank is besproken is in de historische verkeersgegevens van het nummer -2511 te zien dat kort na deze gesprekken, tussen 21:42 en 22:53 uur, vijf keer is getracht verbinding te maken met een telefoonnummer dat eindigt op -6335. Wij achten het ook relevant om te benoemen dat eveneens te zien is dat beide nummers – dat van Pulatov en het nummer dat eindigt op -6335 - eerder die dag ook geprobeerd hebben om contact met elkaar op te nemen. In de verkeersgegevens is te zien dat het nummer -2511 om 13:35 uur contact zoekt met -6335 waarna dat laatste nummer om 13:51 en 13:52 uur weer contact zoekt met -2511, het nummer van Pulatov.  De telefoonmast die door het nummer -2511 tijdens deze pogingen werd aangestraald is gelegen aan de Gagarinastraat te Snizhne. Het telefoonnummer -6335 straalde tussen 13:52 en 14:02 uur diezelfde mast aan. Die tijdstippen liggen in de periode waarin het onderzoeksteam het vervoer van de Buk-TELAR vanuit Snizhne naar de afvuurlocatie plaatst, zoals uw rechtbank heeft besproken.

De telefoon van Ryazan, die volgens de mededeling van Kharchenko in het gesprek wacht naast de Furshet, straalt in de minuten rondom dit gesprek antennes aan in Snizhne.   

Conclusie

Dit besluit onze bespreking van informatie in het dossier over onderwerpen die worden besproken in tapgesprekken van Pulatov op 16 en 17 juli 2014. Deze aanvullende informatie vinden wij relevant voor de beoordeling van die tapgesprekken, in het bijzonder voor de vraag of deze gesprekken desinformatie bevatten, zoals Pulatov zegt, of aansloten bij de werkelijkheid destijds.

Vraag 3: Girkin

Inleiding

Uw rechtbank heeft vorige week al veel informatie besproken over verdachte Girkin. U heeft onder meer benoemd:

• dat Girkin volgens de zogenaamde ‘grondwet van de DPR’ die op 14 mei 2014 werd gepubliceerd het gezag uitoefende over verschillende gewapende eenheden van de DPR, die op lokaal niveau een commandant hadden. 
• dat zowel Dubinskiy als Pulatov heeft verteld in de gewapende strijd in 2014 te rapporteren aan Girkin, en dat Pulatov ook heeft verklaard dat Kharchenko rapporteerde aan Girkin.  
• dat Girkin op 8 juni in twee tapgesprekken vraagt om fatsoenlijke luchtverdedigingssystemen. 
• dat een getuige die zelf werkzaam was in de regering van de DPR heeft verklaard dat verzoeken om militair materieel van Girkin via Borodai werden voorgelegd aan de Russische GRU. 
• dat in het dossier een proces-verbaal aanwezig is waarin is beschreven dat de op meerdere foto’s en video’s zichtbare Volvo-truck en trailer met daarop een Buk-TELAR eerder in juli 2014 door mannen van Girkin is geconfisqueerd.
• verschillende tapgesprekken met en over Girkin op 16, 17 en 18 juli 2014.

Op vijf punten willen wij die bespreking aanvullen.

Ontmoeting en instructies op de ochtend van 17 juli 2014

Het eerste punt betreft de ontmoeting van verschillende verdachten in het DPR hoofdkwartier in Donetsk in de ochtend van 17 juli en de instructies die rond diezelfde tijd door Girkin aan Pulatov werden gegeven. U benoemde onder meer een getapt gesprek van 09:20:25 uur waarin te horen is dat Dubinskiy dan bij Girkin is en Kharchenko zegt dat hij naar hem toekomt. Wij merken op dat zich in het dossier ook een gesprek bevindt van 09:46:27 uur waarin Kharchenko tegen een vrouw zegt dat hij in het ‘hoofdkwartier’ is. Dat lijkt te bevestigen dat Kharchenko die ochtend inderdaad in het DPR gebouw in Donetsk is. Voor alle drie verdachten (Girkin, Dubinskiy en Kharchenko) geldt dat hun aanwezigheid daar overeenstemt met de plaatsbepaling van hun telefoons. Girkin en zijn assistent voeren die ochtend rond half negen meerdere telefoongesprekken waaruit blijkt dat Girkin tegelijkertijd ook gebruik maakt van andere, beveiligde verbindingen. 

In de minuten na dat gesprek van 9:20:25 uur voert Dubinskiy verschillende telefoongesprekken die zien op de Buk-TELAR. Om 09:22:19 uur met Chernykh over de vraag of die er één of twee heeft meegenomen. Om 09:23:13 uur met Semenov over de vraag waar 'zijn' (Dubinskiy’s) Buk-M in de kolonne van Semenov opgenomen kan worden. Vervolgens om 09:24:51 weer met Chernykh om te zeggen dat hij moet omkeren en naar de drie Vostok tanks moet gaan die staan tussen het “motel” en Makeevka. Uw rechtbank heeft die gesprekken benoemd. Daarbij is echter nog niet zo expliciet besproken dat deze gesprekken plaatsvinden enkele minuten nadat Dubinskiy heeft verteld dat hij bij Girkin is.

Kort daarna, om 09:31:30 uur en 09:55:20 uur, volgen twee gesprekken waarin Dubinskiy instructies geeft aan Pulatov over de plaatsing en bewaking van de Buk, en ook andere onderwerpen betreffende de gewapende strijd van de verdachten. In dat tweede gesprek zegt Pulatov dat hij het begrepen heeft want hij heeft net met Girkin gesproken. Enkele minuten later, om 10:01:03 uur, voert Girkin een gesprek met Averyanov (Tor) waarin Girkin zegt dat hij alle instructies heeft gegeven aan Pulatov (Giurza). Uw rechtbank heeft dat laatste gesprek wel benoemd, maar in een ander deel van uw bespreking dan het gesprek van 09:55:20 uur. Het Openbaar Ministerie meent dat voor de beoordeling van de vraag welke instructies Pulatov in de ochtend van 17 juli 2014 van Girkin heeft gekregen de twee tapgesprekken van 09:55:20 uur en 10:01:03 uur in onderlinge samenhang moeten worden bezien.

Gebruik ‘Utios’ bij de afvoer van de Buk-TELAR

De tweede aanvulling die het Openbaar Ministerie wil doen ziet op enkele tapgesprekken die plaatsvinden kort na 23.00 uur op de avond van 17 juli en volgens het onderzoeksteam gaan over de afvoer van de Buk-TELAR. Die afvoer vindt weliswaar plaats ná het neerschieten van MH17, maar ook gedragingen die ná het delict zijn verricht kunnen relevant zijn voor de vraag of er sprake is van (functioneel) medeplegen. Daarom vinden wij de informatie in het dossier over de rol van Girkin bij de afvoer van de Buk-TELAR voldoende van belang om nog aanvullend te bespreken.

Uw rechtbank heeft al voorgehouden dat Girkin om 23:05:49 uur via zijn assistent bij Dubinskiy informeert of de ‘beschadigde tank’ al in beweging is gekomen, en dat enkele minuten later, om 23:12:17 uur, Dubinskiy naar Kharchenko belt om te vragen waar hij ‘het’ naartoe heeft gebracht. Kharchenko antwoordt dan dat ‘het’ nog bij hem in Snizhne is en zojuist het platform op is gereden. Kharchenko zegt dat hij ‘het’ tot aan Debaltseve zal brengen, waarop Dubinksiy zegt dat hij dat de jongens moet laten doen. Uw rechtbank heeft ook al besproken dat het dossier informatie bevat over getuigen S21 en S07, die volgens de verklaring van S21 beiden betrokken waren bij de afvoer van de Buk-TELAR vanaf Snizhne tot aan Debaltseve, hetgeen door getuige S07 dan weer wordt ontkend. Wij wijzen er op dat het tapgesprek van 23:12:17 uur, waarin wordt gesproken over iets dat in Snizhne het platform op is gereden en tot aan Debaltseve vervoerd moet worden, de volgende passage bevat, die nog niet is voorgehouden:

Kharchenko:     “Actually, guys will escort it or should I escort it?”
Dubinskiy:     “No, why should you do it, damn? Let the guys escort it. What are they escorting it on?”
Kharchenko    “Well... Utios.”
Dubinskiy:    “I see, I see.”

Uit het dossier blijkt dat ‘Utios’ een benaming is voor een groot kaliber machinegeweer. Girkin verklaart in zijn Russische verklaring dat de DPR beschikte over luchtdoelmitrailleurs “Utyos”.  

Zoals uw rechtbank vorige week al heeft benoemd, heeft S21 verklaard dat hij samen met S07 en anderen de Buk heeft begeleid tot Debaltseve met een zwarte Volkswagen Amarok met een machinegeweer er op. S07 heeft verklaard dat hij midden juli 2014 in Snizhne een auto zag met een groot kaliber machinegeweer er op. Hij noemt dat een ‘Utios type machine gun’. Getuige M58 heeft verklaard dat de separatisten bij de strijd in Marinovka gebruik maakten van een zwarte pick-up met daarop een grote mitrailleur gemonteerd die leek op een “Oetjos, een Russische mitrailleur”.  De zwarte Volkswagen Amarok met machinegeweer die S21 op een foto aanwijst als een van de auto’s die is gebruikt om de Buk te begeleiden tot Debaltseve is dezelfde auto die door S07 wordt omschreven als een zwart geschilderde Volkswagen met een “Utios type machine gun”.  Ons inziens dienen de verklaringen van met name S07 en S21 hierover te worden begrepen in samenhang met de passage over de ‘Utios’ in het tapgesprek van 23:12:17 uur. 

Gesprek Girkin 18 juli om 02:16:41 uur (Dubinskiy moet zelf gaan)

Onze derde aanvulling betreft een tapgesprek dat Girkin voert op 18 juli om 02:16:41 uur met Dubinskiy. U heeft vorige week dat gesprek beschreven. Het vindt plaats nadat er veelvuldig heen en weer is gebeld tussen verschillende separatisten over de overdracht van ‘het ding’ dat begeleid moet worden en dat moet worden overgedragen aan begeleiding die vanuit Luhansk komt. Girkin belt Dubinskiy met de vraag of het nog is gelukt om contact te krijgen. Nee, zegt Dubinskiy, want degene is buiten bereik en Kharchenko antwoordt niet. Girkin wordt boos en zegt dat die van Luhansk daar wel zijn aangekomen, maar kennelijk nam een van de mannen van Dubinskiy zelfstandig het besluit om terug te gaan naar waar zij vandaan kwamen. Met veel gescheld beveelt Girkin Dubinskiy er maar zelf naar toe te gaan.

Wij laten dat gesprek nu ook horen, omdat het ons inziens een goede indruk geeft van de wijze waarop Girkin zich met de afvoer van de Buk-TELAR bemoeit.
 

Het gesprek eindigt dus met de mededeling van Dubinskiy dat hij ‘daar’ naar toe zal gaan. In de telecomgegevens van Dubinskiy is te zien dat hij na dit gesprek zonder succes verschillende pogingen doet om Kharchenko en het nummer van S21 te bellen. Een verplaatsing van Dubinskiy is die nacht in zijn telecomgegevens niet te zien.

Rapport ‘Kep’ aan Girkin

Inleiding

De vierde aanvulling die wij willen doen over de rol van verdachte Girkin, ziet op zijn eigen verklaring over de gang van zaken op de middag van 17 juli 2014. Het gaat daarbij om de samenhang tussen de verblijfplaatsen op 17 juli 2014 van DPR commandant Kep, en de verklaring van Girkin dat het Kep was die hem op de middag van 17 juli 2014 vertelde over het neerschieten van een vliegtuig door de separatisten.
 
Vorige week heeft uw rechtbank al benoemd dat Girkin in 2015 tegenover de Russische autoriteiten heeft verklaard dat hij op 17 juli 2014, “omstreeks 16:30 uur Moskouse tijd”, door “de commandant van een volksstrijderseenheid met de alias ‘Kep’ op de hoogte werd gebracht ‘over het treffen door de luchtverdediging van één van de twee vliegtuigen SU-25 van de Oekraïense luchtmacht”. Dit zou in het gebied ten noorden van de woonplaats Sneznhoye zijn gebeurd. Sneznhoye is de Russische benaming van de plaats die ook Snizhne wordt genoemd. Wij tonen u nu dit deel van de verklaring van Girkin.

Over die vergadering is meer informatie beschikbaar. In het dossier bevindt zich een tapgesprek tussen Girkin en een andere DPR commandant, dat plaatsvond op 17 juli 2014 om 10:01 uur. In dit gesprek wordt gesproken over een vergadering die op dat moment bezig is. Ook is te horen dat gezegd wordt dat ‘Kep’ is gearriveerd. Uw rechtbank heeft vorige week dat tapgesprek benoemd. We zullen het nu ook afspelen.

Zojuist hebben wij enkele gesprekken besproken waarin over de deelname van ’Cap’/’Kep’ aan de strijd bij Marinovka op 16 en 17 juli 2014 wordt gesproken. Deze gesprekken passen bij verschillende andere gesprekken van 16 en 17 juli 2014 waarin wordt besproken dat eenheden van ‘Cap’/’Kep’ zullen arriveren en de plaats van Kharchenko zullen innemen. 

Door uw rechtbank is vorige week benoemd dat uit een tapgesprek van 17 juli 2014 om 07:05:46 uur, waarin te horen is dat Kharchenko zich op dat moment in Donetsk bevindt, kan worden afgeleid dat ook ‘Cap’ in de omgeving van Snizhne is gebleven. 

Locatie en relevantie van Cap op 17 juli 2014

Bij elkaar genomen, bevat het dossier de volgende informatie op de zojuist besproken punten. Onderzoek langs verschillende wegen heeft geen enkele informatie opgeleverd over een ander neergeschoten vliegtuig op 17 juli 2014 dan MH17. Uit verschillende tapgesprekken in het dossier blijkt dat de DPR-commandant Cap zich op 17 juli 2014 bevond in Snizhne en (het gebied bij) Marinovka. Girkin heeft verklaard over een melding die hij die middag kreeg van een commandant met de bijnaam ‘Kep’ over het treffen van een vliegtuig ten noorden van Snizhne. In het gebied tussen Snizhne en Marinovka waar Cap zich op 17 juli 2014 bewoog, bevindt zich de in het dossier aangewezen afvuurlocatie bij Pervomaiskiy. Wij tonen u dat op deze kaart.

Gesprek 17 juli om 19:35:46 uur (Who has got a Buk)

De vijfde en laatste aanvulling die wij willen doen over de rol van verdachte Girkin ziet op twee tapgesprekken die worden gevoerd tussen separatisten op de avond van 17 juli 2014. Het eerste vindt plaats om 19:35:46 uur. De separatisten bespreken eerst andere onderwerpen en komen dan te spreken over het neergeschoten passagiersvliegtuig en de vraag wie dat gedaan kan hebben. Dat gedeelte van het gesprek laten wij nu horen.

Na de vraag wie het vliegtuig heeft neergeschoten, stelt de separatist genaamd Mamiev de tegenvraag: wie kan dat hier doen; “Wie heeft er een Buk?” Als zijn gesprekspartner oppert dat het de Oekraïners geweest kunnen zijn zegt Mamiev: “Niet de Oekraïners, maar Strelkov, verdomme!” Zoals uw rechtbank vorige week al heeft benoemd, is Strelkov een alias van Girkin.

Mamiev is in het onderzoek geïdentificeerd. Hij is een strijder van het Vostok bataljon die veelvuldig telefonisch contact heeft met Vostok commandant Semenov, die vorige week al ter sprake kwam. Op 17 juli 2014 straalt zijn telefoon antennes aan op de route die volgens het onderzoeksteam zowel is afgelegd door het konvooi van Semenov met de drie Vostok tanks, als door de Buk-TELAR. Mamiev is ook te zien op filmbeelden van dat konvooi, waarin hij zelf verslag doet. Wij laten u daar nu een fragment van zien. Hierop is ook de door uw rechtbank vorige week benoemde guntruck te zien, evenals de Vostok tanks. Op de tank die voorop rijdt en het beste in beeld komt zijn op de zijkant de woorden ‘Vostok Bataljon’ geschreven in het Russisch. 

Volgens het onderzoeksteam zijn deze beelden opgenomen tussen Shakthars’k en Torez. Zoals uw rechtbank vorige week heeft benoemd, concludeert het JIT dat het BUK konvooi iets verderop op de route, in de omgeving van Zuhres, het konvooi met de drie Vostok tanks heeft ingehaald.  De bevindingen dat Mamiev behoort tot het Vostok bataljon en meereist met het konvooi met de drie Vostok tanks waarin de Buk-TELAR aanvankelijk zou meerijden op 17 juli, en dat later ook wordt ingehaald door de Buk-TELAR, maken ons inziens het gesprek op 17 juli 2014 waarin Mamiev zegt dat Strelkov degene is die hier een Buk heeft vermeldenswaard.

Mamiev voert ook nog een tweede telefoongesprek die avond waarin hij bespreekt wie er verantwoordelijk is voor het neerschieten van vlucht MH17. Dat is een gesprek van 23:07:52 uur. Daarin vraagt hij zich eerst af waar de raket vandaan kwam: van een Buk op de grond of van een vliegtuig? Iets later in het gesprek zegt hij: “Me, I reckon if they realise that Strelok had a hand in this, well, - I'll feel sorry for him.” De gesprekspartner van Mamiev vraagt dan of ze hem niet gaan verwijderen, als blijkt dat zijn mensen het hebben gedaan. Mamiev zegt eerst van niet, maar als zijn gesprekspartner het nog een keer vraagt, zegt hij: misschien.

Zoals uw rechtbank vorige week benoemd heeft, is ook Strelok een alias van Girkin dat hij gebruikte in Oekraïne, en heeft Girkin in augustus 2014 Oekraïne verlaten.

In een interview uit 2019 zegt Girkin over zijn vertrek uit Oekraïne dat hij bereid was te blijven maar dat die gelegenheid hem niet werd geboden.