Aanvullingen OM t.a.v. vraag 2 rechtbank (afvuurlocatie)
Uitgesproken door het OM op 17 juni 2021 op de zitting van de meervoudige strafkamer van de rechtbank Den Haag.
Vorige week heeft uw rechtbank stilgestaan bij de bevindingen van het onderzoeksteam die hebben geleid tot de conclusie dat op 17 juli 2014 een Buk-raket is afgevuurd vanaf een landbouwveld nabij Pervomaiskyi. Het Openbaar Ministerie zal in aanvulling hierop nog een nadere toelichting geven op enkele door uw rechtbank al voorgehouden processtukken en tevens enkele nog niet voorgehouden processtukken tonen. Wij doen dat onder meer aan de hand van een visualisatie waarin beeldmateriaal uit het dossier over de afvuurlocatie is samengebracht.
Deze visualisatie is gemaakt op twee niveaus: de regio waarin het landbouwveld ligt en het landbouwveld zelf. Het onderdeel ‘region’ bevat de door NLR, RMA en Almaz Antey berekende lanceergebieden. Hoewel we niet nader in zullen gaan op deze berekeningen, laten we de verschillende gebieden omwille van de externe openbaarheid zien terwijl ze geplot zijn op één kaart.
Het onderdeel ‘field’ bevat een deel van de bewijsbronnen over het landbouwveld nabij Pervomaiskyi als afvuurlocatie, weergegeven op satellietbeelden. Op de satellietbeelden van 16, 20 en 21 juli 2014 zijn duidelijk verschillen waarneembaar. Dat ziet u nu.
Satellietbeelden 16, 20 en 21 juli 2014 (v.l.n.r.)
Bij de bespreking van vraag 2 stond uw rechtbank onder andere stil bij de bevindingen en verklaring van een journalist genaamd Oliphant, die in het dossier ook wordt aangemerkt als getuige G2473. Ter zitting is een video getoond die deze journalist met een collega heeft gemaakt op een veld vlakbij Pervomaiskyi, waar zij een schroeiplek hebben gezien. Tevens is voorgehouden wat deze journalist als getuige heeft verklaard. Zo benoemde uw rechtbank dat de journalist verklaarde over “het begin van een stuk land”, waar bandensporen zouden zijn geweest en het vuur veel heter was. Ook benoemde uw rechtbank dat toen ze verder over het landweggetje reden ze bij een groot, verborgen, permanent lijkend checkpoint van de rebellen uitkwamen. Wij hebben de positie van deze journalist en de locatie van het door hem benoemde checkpoint aan de hand van door de journalist verstrekte coördinaten op een satellietfoto kunnen intekenen. Dat laten we nu zien.
In de linker bovenhoek van het veld ziet u de locatie waar de journalist de brandplek zag. Het rechter punt, in het midden van de afbeelding, is de locatie van het checkpoint.
Uw rechtbank heeft verder de analyse van satellietbeelden door een beeldspecialist van het Ministerie van Defensie benoemd. Hierbij heeft uw rechtbank onder meer gewezen op de twee witte halve cirkels die deze beeldspecialist op de satellietbeelden van 20 en 21 juli 2014 ziet in het veld linksboven het kruispunt, op de plek waarover getuige M58 heeft verklaard dat daar na aankomst bij dat kruispunt een of twee tenten zijn opgezet. Op het satellietbeeld van 16 juli 2014 zijn deze witte cirkels niet te zien. Dat ziet u nu.
Van de verklaringen van M58 heeft de rechtbank het nodige voorgehouden. In aanvulling hierop merkt het Openbaar Ministerie op dat M58 op 12 februari 2019 een video heeft gestuurd naar het onderzoeksteam, waarop te zien is dat hij de situatie ter plaatse tekent. Hoewel hij later twijfelt of er 1 of 2 tenten waren, tekent hij dan nog 2 tenten. Een still van die video tonen wij nu.
Een paar dagen eerder zond M58 het onderzoeksteam al een foto toe van een tent, met de mededeling: “Wij hadden twee van zulke tenten bij de blockpost." Die foto laten wij nu zien. Let u op de vorm en de ingang van de tent.
In het dossier bevindt zich een video van de documentaire ‘Todesflug MH17’, die op 27 april 2015 werd uitgezonden op de Duitse zender ARD. In deze documentaire is het checkpoint - oftewel een blockpost - te zien aan de landweg T0522, vlakbij het landbouwveld. In die documentaire is ook een tent te zien. Die laten wij nu zien. De lichtgekleurde tent ziet u links in beeld. Ik wijs ook hier op de vorm en de ingang.
Uw rechtbank wees er terecht op dat M58 wisselend verklaart over de locatie waar hij de Buk TELAR in het veld zou hebben zien staan. Het Openbaar Ministerie heeft dit gevisualiseerd, door die verschillende locaties te omkaderen en op een satellietfoto te plotten. Dat zien we hier.
In aanvulling op uw rechtbank wijst het Openbaar Ministerie erop dat tijdens het verhoor van 4 mei 2019 is gebleken dat M58 slecht is in het schatten van afstanden. Gevraagd naar de afstand tot een bepaalde boom die vanuit de verhoorkamer is te zien, antwoordt hij: 15 tot 20 meter. De verbalisant heeft vervolgens die afstand nagemeten en komt dan tot een afstand van zo’n 50 meter.
Bij het voorhouden van stukken benoemde uw rechtbank verder dat de eerder genoemde beeldspecialist op de satellietfoto van 20 juli 2014 tracksporen van meer dan 3 meter breed ziet, die een stukje het veld ingaan en dat hij deze tracksporen niet ziet op de satellietfoto van 16 juli 2014.
Daarnaast stond uw rechtbank stil bij de verklaring van getuige X48. Uw rechtbank heeft voorgehouden en getoond op welke locatie in het landbouwveld hij op 17 juli 2014 een Buk TELAR heeft gezien.
Ook is benoemd dat X48 heeft verklaard dat het veld na het afvuren in brand is geraakt. In dit verband heeft uw rechtbank gewezen op de bevindingen van het KNMI, dat onderzocht heeft hoe een eventuele brand zich ter plaatse op 17 juli 2014 zou hebben ontwikkeld om te komen tot een gebied zoals te zien op de satellietbeelden van 20 en 21 juli 2014. Daarbij heeft uw rechtbank benoemd en laten zien dat het KNMI concludeert dat van 3 potentiële locaties alleen locatie B in aanmerking komt als brandhaard.
Als de verklaring van X48, de bevindingen van het KNMI en de beeldspecialist achtereenvolgens op een satellietbeeld worden getoond, geeft dat het volgende beeld.
X48
Dit is de plek waar X48 de Buk TELAR heeft gezien toen deze een raket afvuurde.
KNMI
Hier ziet u de door het KNMI onderzochte locaties A, B en C. Locatie B bevindt zich bij het meest rechts gelegen punt.
Tot slot de bevindingen van de beeldspecialist. Rechts ziet u het satellietbeeld van 20 juli 2014, met in het oranje kader de sporen die door de beeldspecialist van defensie als tracksporen worden herkend. Op de linkerfoto ziet u dat deze sporen op 16 juli 2014 ontbreken.
Het Openbaar Ministerie houdt voor dat X48 ten tijde van het afleggen van zijn verklaring niet bekend kon zijn met de bevindingen van het KNMI, noch met die van de beeldspecialist. Die zijn niet met hem gedeeld tijdens het verhoor en waren toen nog niet openbaar gemaakt. Verder is X48 gehoord voordat het JIT op 28 september 2016 in een persconferentie het landbouwveld nabij Pervomaiskyi als afvuurlocatie heeft genoemd.
Het KNMI heeft zijn bevindingen uitsluitend gebaseerd op onderzoek aan door het onderzoeksteam ter beschikking gestelde satellietbeelden. Met de verklaringen van X48 en de bevindingen van de beeldspecialist was de deskundige van het KNMI niet bekend en deze heeft hij dus ook niet in zijn onderzoek kunnen betrekken.
De beeldspecialist van defensie heeft zich beperkt tot het vergelijken van satellietbeelden.
Het gaat dus om verklaringen en bevindingen die los van elkaar tot stand zijn gekomen. Als al deze afzonderlijke bevindingen in één satellietfoto worden geplot, leidt dat tot het volgende plaatje.
De locatie waar X48 de Buk TELAR heeft zien afvuren, de locatie waar het KNMI het beginpunt van de brand heeft vastgesteld en de locatie waar de beeldspecialist tracksporen het veld in ziet gaan, liggen heel dicht bij elkaar.