Aanwijzing strafvorderlijk optreden met betrekking tot journalisten
De Aanwijzing strafvorderlijk optreden met betrekking tot journalisten treedt per 1 mei 2024 in werking, en vervangt daarmee de 'Aanwijzing strafvorderlijk optreden tegen journalisten'.
Het Openbaar Ministerie heeft de aanwijzing op een aantal punten aangepast. Aanleiding is een strafrechtelijk onderzoek waarin een gesprek tussen verdachten is opgenomen, waaraan op enig moment ook journalisten deelnamen. Het afluisteren was gericht op de verdachten en niet op de journalisten. De gang van zaken heeft onder meer bij journalisten vragen opgeroepen.
De Aanwijzing is naar aanleiding hiervan tegen het licht gehouden. Deze bleek een aantal specifieke situaties niet te regelen. Dat is in deze versie aangepast. De aanpassingen zien voornamelijk op situaties waarin de opname vertrouwelijke communicatie (OVC) niet is gericht tegen journalisten, maar waarin wel journalisten betrokken (kunnen) zijn.
Het OM heeft voor het opnemen van vertrouwelijke communicatie van een verdachte een machtiging nodig van de rechter-commissaris. De wet kent voor journalisten op dit punt geen nadere regels. In deze aanwijzing is daarom nu toegevoegd dat als vóór de inzet van het dwangmiddel duidelijk wordt dat (ook) een journalist betrokken is, de rechter-commissaris daarover onmiddellijk moet worden geïnformeerd. Hierdoor kan de rechter-commissaris nog toetsen of het afluisteren kan doorgaan en zo ja, of dit kan onder dezelfde voorwaarden.
In de nieuwe aanwijzing gelden daarnaast nog andere aanvullende waarborgen voor dergelijke situaties waarin sprake is van betrokkenheid van een journalist. Zo moet de hoofdofficier instemmen met de inzet van OVC en wordt het College van procureurs-generaal hierover vooraf geïnformeerd. Dit geldt ongeacht of de bronbescherming van de betrokken journalist daadwerkelijk in het geding is.
De Aanwijzing wordt op termijn verder aangepast en aangevuld ten aanzien van de inzet van andere opsporingsbevoegdheden. Dat kost echter meer tijd en daar wilde het College nu niet op wachten. Het OM is alert op de positie van journalisten in de rechtsstaat, in het strafrecht en strafrechtelijke onderzoeken.