Uitkomst nader onderzoek identificatie klimaatdemonstranten Schiphol
In september 2023 maakte het Openbaar Ministerie Noord-Holland (OM) bekend vervolgonderzoek te laten doen naar het identificatieproces van de klimaatdemonstranten op Schiphol op 5 november 2022. In opdracht van het OM heeft de Koninklijke Marechaussee (KMar) dat onderzoek uitgevoerd. Op basis van de bevindingen van de KMar is het OM van oordeel dat ten aanzien van 90 personen geen twijfel is over hun identificatie. Van 64 personen heeft het OM de juistheid van de identificatie niet meer zelf kunnen vaststellen. En in 9 gevallen is volgens het OM sprake van een onjuiste of twijfelachtige identificatie. Het OM betreurt dat in een groot aantal gevallen de identificatie onzorgvuldig heeft plaatsgevonden. De KMar zal maatregelen nemen om dit in de toekomst te voorkomen.
De gegevens in relatie tot de klimaatdemonstratie van de personen die onjuist zijn geïdentificeerd, of van wie de juistheid van de identificatie niet met zekerheid kan worden vastgesteld, zullen worden verwijderd uit de systemen van de KMar en het OM. Betrokkenen worden hierover persoonlijk geïnformeerd. De 90 zaken waarbij geen twijfel bestaat over de vaststelling van de identiteit van betrokkenen blijven in stand, die gegevens worden niet verwijderd.
Toelichting uitkomst
Het OM en de KMar hechten grote waarde aan de kwaliteit van de opsporing en elke burger moet daarop kunnen vertrouwen. Om die reden is de werkwijze rondom grootschalige aanhoudingen geëvalueerd en voor toekomstige situaties aangepast. Hoofdofficier van justitie Digna van Boetzelaer: ‘Wij betreuren dat in een groot aantal gevallen de identificatie onzorgvuldig heeft plaatsgevonden en dat wij de betrokken personen niet goed hebben geïnformeerd. Het identificeren van grote groepen mensen zonder identiteitsbewijs is complex en tijdrovend gebleken. We hebben geleerd dat het achteraf vaststellen van iemands identiteit wel kan, maar dat de opsporingsambtenaar, zelfs als het heel hectisch is, scherper moet vastleggen hoe zo’n herkenning tot stand komt.’
‘Een ander leerpunt is de waarschuwingsbrief die het OM heeft gestuurd naar de (vermeende) demonstranten. Daarin hadden we duidelijker moeten uitleggen dat deze brief geen juridische status heeft. De brief had ook minder stellig gekund, en we hadden er een reactiemogelijkheid in moeten opnemen. Een aantal personen heeft naar aanleiding van de brief contact opgenomen met het OM, maar mogelijk hadden meer mensen dit gedaan als zij hier in de brief uitdrukkelijk op waren gewezen’, aldus Van Boetzelaer.
De demonstratie op 5 november 2022 vond plaats op het beveiligde deel van de luchthaven. Dit was een andere locatie dan met het bestuur was afgestemd. Een onverwacht groot aantal mensen heeft het met hekken afgesloten luchthaventerrein betreden. Het merendeel van de demonstranten werkte niet mee aan de wettelijk vereiste identificatie, of had maatregelen genomen om identificatie tegen te gaan, zoals weigeren hun identiteit bekend te maken, vingerbewerking om niet geïdentificeerd te kunnen worden, of het ontbreken van een identiteitsbewijs. Daarbij had de KMar op grond van de wet slechts beperkt tijd om hun identiteit vast te stellen. Dit heeft geleid tot deels niet meer te verifiëren en onjuiste identificaties.
Heroverweging eerdere vervolgingsbeslissing
Ten aanzien van de vier verdachten van wie het OM eerder meldde hen te zullen vervolgen, heeft het OM inmiddels besloten om die zaken te seponeren. Hoewel over de juistheid van hun identificatie en de bewijsbaarheid van het feit geen twijfel bestaat, speelt het tijdsverloop tot aan de zitting een rol, in combinatie met beperkte capaciteit bij de rechterlijke macht en de te verwachten straf. Daarnaast heeft het feit dat een substantieel deel van het onderzoek naar de identificaties niet goed is gegaan of niet meer verifieerbaar is, een rol gespeeld. Hierom acht het OM een sepot nu passender. Betrokkenen zijn hierover via hun raadsman geïnformeerd.
Naar het oordeel van het OM staat buiten kijf dat de grenzen van de demonstratievrijheid met het betreden van het beveiligde gedeelte van Schiphol zijn overschreden. Verblijf op dit deel van Schiphol bracht veiligheidsrisico’s met zich mee, wat als misdrijf is opgenomen in de Luchtvaartwet. Een dergelijke situatie, waarbij tevens sprake is geweest van vernielen en overklimmen van hekken, valt volgens het OM niet onder de demonstratievrijheid.