Nieuwe Aanwijzing hoge transacties
Op 4 september 2020 treedt de nieuwe Aanwijzing hoge transacties in werking. In deze Aanwijzing wordt beschreven hoe het Openbaar Ministerie (OM) omgaat met hoge transacties en wat de kaders ervoor zijn. Nieuw is de instelling van een onafhankelijke commissie die dit soort transacties toetst alvorens ze worden aangeboden aan de verdachte.
Het OM kan in bijzondere gevallen de verdachte van een misdrijf een hoge transactie aanbieden: een afspraak waarin is bepaald dat het OM afziet van vervolging bij een rechtbank indien de verdachte aan de gestelde voorwaarden voldoet. Het kan hierbij onder andere gaan om betaling van een geldboete, vergoeding van de schade die is ontstaan door het strafbare feit, ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel en afstand doen van inbeslaggenomen goederen of geldbedragen.
Belangrijk is dat de hoge transactie als afdoening recht doet aan de belangen van slachtoffers en de samenleving als geheel. Bijvoorbeeld door voorwaarden op te nemen die er zoveel mogelijk voor moeten zorgen dat de verdachte niet nogmaals de fout in gaat. Wanneer de verdachte een transactieaanbod weigert, wordt de zaak alsnog door het OM aan de rechter voorgelegd.
Bijzondere strafzaken
In de regel worden hoge transacties alleen aan rechtspersonen aangeboden. Dat komt onder meer omdat aan een rechtspersoon vaak geen andere straf kan worden opgelegd dan een geldboete. Bovendien kunnen bij een hoge transactie voorwaarden ter verbetering van de bedrijfscultuur worden gesteld om herhaling van de gemaakte fouten zoveel mogelijk te voorkomen. Ook verschaft het aan benadeelde partijen en de samenleving eerder duidelijkheid over de afdoening van een zaak dan vervolging van de strafzaak bij de rechtbank. Daarmee kan een hoge transactie uiteindelijk meer effect sorteren.
Hoge transacties
De nieuwe aanwijzing schetst de kaders voor het aanbieden van hoge transacties. Het begrip ‘hoge transactie’ is nader afgebakend en omvat alle transacties waarbij een boete wordt opgelegd van minimaal 200.000 euro én transacties waarmee een totaalbedrag van 1.000.000 euro of meer is gemoeid. Naast boetes kan het dan bijvoorbeeld gaan om afstand van inbeslaggenomen goederen of geldbedragen, ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel en vergoeding van de schade die is ontstaan door het strafbare feit.
Onafhankelijke toetsingscommissie
Nieuw is ook dat hoge transacties getoetst moeten worden door een onafhankelijke toetsingscommissie. Al enige tijd bestaat de politieke wens om wettelijk vast te leggen dat de rechter hoge transacties marginaal toetst voordat deze aan de verdachte kunnen worden aangeboden. Totdat deze wettelijke regeling er is, vindt de toetsing plaats door een nieuwe onafhankelijke commissie. Deze onafhankelijke toetsingsprocedure vervangt de tot nu toe geldende regeling waarin voorgenomen hoge transacties aan de minister van Justitie en Veiligheid werden voorgelegd.
De toetsingscommissie bestaat uit een oud-advocaat, een oud-rechter, een hoogleraar straf- en strafprocesrecht en oud-officieren van justitie in wisselende samenstelling. Een voorgenomen hoge transactie wordt beoordeeld door drie leden uit deze commissie. De toetsingscommissie brengt advies uit aan het College van procureurs-generaal. Na positief advies beslist het College of het transactievoorstel aan de verdachte wordt aangeboden. Na negatief advies van de toetsingscommissie moet de hoofdofficier van justitie een nieuwe vervolgingsbeslissing nemen. Als vervolgens gekozen wordt om met inachtneming van het advies van de toetsingscommissie de verdachte opnieuw een hoge transactie aan te bieden, moet deze nieuwe afdoeningsbeslissing wederom eerst worden voorgelegd aan de toetsingscommissie.
Maatschappelijke verantwoording
Het OM maakt via een persbericht bekend dat tot een hoge transactie is besloten. Het OM legt daarmee publiekelijk verantwoording af over de behandeling en afdoening van de zaak. Met het publiceren van het persbericht waarin onder meer de hoogte van het transactiebedrag staat vermeld, wordt een preventieve werking beoogd. Ook compenseert dit persbericht het uitblijven van publiciteit naar aanleiding van een openbare behandeling van een strafzaak en een in het openbaar uitgesproken rechterlijke uitspraak.
Het persbericht is voorzien van een uitgebreid feitenrelaas. Een feitenrelaas is een overzicht van feiten en gebeurtenissen die hebben geleid tot de strafzaak. Het feitenrelaas gaat in op de onderzoeksbevindingen, waarom gekozen is voor de transactie en welke strafbare feiten de verdachte volgens de officier van justitie heeft begaan. Daarmee geeft de officier inzicht in de feiten en de afwegingen die hebben geleid tot de transactie.
De Aanwijzing hoge transacties (2020A005) is te vinden op deze site en in de Staatscourant (vindplaats: Stcrt-2020-46166)