In gesprek met officier Sierd Eijzenga, portefeuillehouder Mensenhandel Noord-Nederland
Op 18 oktober is het de Europese Dag tegen Mensenhandel. Landelijk wordt hier veel aandacht aan besteed. Ook het arrondissementsparket Noord-Nederland staat stil bij dit thema. Officier Sierd Eijzenga vertelt over zijn portefeuille Mensenhandel.
Officier van justitie Sierd Eijzenga is sinds 1 oktober portefeuillehouder mensenhandel binnen dit parket. Aan hem de vraag hoe belangrijk hij het vindt dat op de Europese Dag tegen Mensenhandel extra aandacht aan dit onderwerp wordt besteed. Eijzenga: "Ik vind het heel belangrijk. Bij mensenhandel spreek je over zeer ernstige strafbare feiten en dat verdient altijd aandacht."
Als we het hebben over mensenhandel, denken we vaak aan gedwongen prostitutie. Maar het is breder. "Ja, het is zeker breder. Ook criminele uitbuiting, arbeidsuitbuiting, bedelarij en slavernij vallen hier onder. Vaak ligt de focus echter wel op de seksuele uitbuiting, omdat mensen dat sneller associëren met mensenhandel en we daar vaker signalen van krijgen. Maar denk ook eens aan kinderen die worden gebruikt om diefstallen te plegen waar volwassenen op de achtergrond een sturende, leidende rol spelen. Dit is criminele uitbuiting en dat zien we dus ook, ook in Noord-Nederland. Wel is het zo dat in die zaken de signalen minder snel bij ons terecht komen, dus het probleem is daar lastiger te tackelen."
Het is dus best lastig om mensenhandelzaken in beeld te krijgen. Lang niet altijd doen slachtoffers bovendien aangifte.
Hoe komen deze zaken dan toch aan het licht?
"Het Team Migratiecriminaliteit en Mensenhandel in Noord-Nederland werkt al enige tijd met een nieuw systeem. Dit systeem signaleert binnen het politiesysteem alle signalen over mensenhandel en filtert deze. Je moet het zo zien dat in dit zelflerende systeem begrippen uit het Wetboek van Strafrecht en kernwoorden die geassocieerd kunnen worden met Mensenhandel worden ingevoerd. Als er dan in een verklaring die is opgenomen in het politiesysteem een van deze begrippen voorkomt, signaleert het systeem dit als mogelijk indicatie voor mensenhandel. Het systeem is daarbij zelflerend en je kunt dan ook spreken van kunstmatige intelligentie. Aan de hand van de signalen uit het systeem gaan wij deze gegevens vervolgens analyseren en wordt gekeken of we hier nader op moeten investeren. Eerder waren we vooral afhankelijk van scherpe collega’s en van signalen die het team opving bij bijvoorbeeld prostitutiecontroles. Nu komen de signalen dus ook uit slimme systemen."
Andere partners zoals jeugdinstellingen geven ook signalen door aan het team. Het team beoordeelt vervolgens of een zaak zich leent voor nader onderzoek. Het is dus belangrijk dat de maatschappij haar ogen en oren open houdt voor alle signalen van mogelijke mensenhandel.
Je bent sinds kort portefeuillehouder mensenhandel bij parket Noord-Nederland. Wat houdt de portefeuille in?
"Ik onderhoud onder meer contacten met de collega-coördinatoren mensenhandel in het land. Binnen dit forum worden ook casussen besproken en wordt jurisprudentie gedeeld. Ook bekijk ik in samenspraak met de politie welk onderzoek zich leent voor nader onderzoek en wie het onderzoek gaat doen. Daarnaast heb ik intensief contact met de rechtbank voor de planning van de mensenhandelzittingen. Elke maand vindt er in Noord-Nederland één mensenhandelzitting plaats met een speciale Mensenhandelkamer van de rechtbank. Die is afwisselend in de rechtbank in Groningen of Leeuwarden. Wij bekijken welke zaken daarop moeten worden gepland. Zo houden we overzicht op de lopende onderzoeken en sturen op de afdoening."
Eijzenga merkt op dat mensenhandel een rechtsgebied in ontwikkeling is en dat hij dat vooral merkt aan de grote hoeveelheden jurisprudentie. Wat bedoelt hij daarmee?
"Nu er steeds meer mensenhandelzaken worden aangebracht bij de rechtbank komen er ook steeds meer uitspraken van Gerechtshoven en de Hoge Raad en wordt de reikwijdte van artikel 273f Wetboek van Strafrecht, soms ingeperkt. Wat tot voor kort nog vervolgbaar bleek, is dan soms niet meer vervolgbaar als Mensenhandel en dat vergt soms enige creativiteit. Voordeel van deze jurisprudentievorming is wel dat we niet meer werken in een volledig onbekend gebied. Maar feit blijft dat artikel 273f nog voldoende ruimte laat voor creativiteit en jurisprudentievorming."
Een onderzoek naar mensenhandel is een tijdrovende aangelegenheid. Het is eerder regel dan uitzondering dat een zaak pas na twee jaar op zitting staat.
Waarom kosten deze onderzoeken zoveel tijd?
"Als we informatie krijgen over een mogelijk mensenhandelzaak, gaan we in eerste instantie de informatie verifiëren. Klopt deze informatie? We kijken dan ook naar informatie die we misschien eerder ontvingen rondom een verdachte. Het zijn vaak de geluiden om de slachtoffers heen die het team triggeren. Dan gaan we kijken of we de informatie kunnen opplussen, dus kijken of er uit andere bronnen steunbewijs te halen is. Uiteindelijk komt er een moment waarbij gekeken moet worden of er voldoende is om daadwerkelijk een onderzoek te starten. En dan gaan we verder rechercheren, getuigen horen en andere bijzondere opsporingsmiddelen inzetten. Daarbij moet je je ook realiseren dat slachtoffers - en dat karakteriseert de mensenhandelzaak - soms geen aangifte willen doen of in een later stadium terugkomen op een eerdere verklaring. Soms wordt zelfs een onderzoek gedraaid zonder aangifte. Uiteindelijk komt dan het punt waarop we verdachten gaan aanhouden. Ook wordt soms pas in een heel laat stadium aangifte gedaan op het moment dat de verdachten al vastzitten."
Het komt dus vaak voor dat het OM een verdachte vervolgt zonder dat daar een aangifte aan ten grondslag ligt? "Ja, dat is recent nog gebeurd. Het ging in die zaak om een liefdesrelatie tussen een verdachte en zijn vriendin. Deze relatie ontwikkelde zich in de loop van de tijd in een situatie waarbij verdachte zijn vriendin uitbuitte. Hij liet haar werken in de prostitutie en van het verdiende geld voorzag hij zichzelf van drugs, waaraan hij verslaafd was. Het slachtoffer wilde hiervan geen aangifte doen. Wel heeft zij verklaringen afgelegd maar zij zag het zelf niet als seksuele uitbuiting. Andere getuigenverklaringen gaven mij wel het beeld dat er sprake was van mensenhandel. Dus ik besloot uiteindelijk wel toch tot vervolging over te gaan. En met succes."
De officier vervolgt de man terwijl het slachtoffer dat eigenlijk niet nodig vond. Waarom vond hij het belangrijk om deze zaak toch voor de rechter te brengen? "Het gaat hier om seksuele uitbuiting. Een ernstig strafbaar feit dat voor het slachtoffer later een enorme impact kan gaan hebben, ook al ziet zij dat nu misschien niet zo."
Heb je tot slot een boodschap voor de maatschappij als het gaat om mensenhandel?
"Mensenhandel komt vaker voor dan mensen misschien verwachten. Het kan zomaar vlak bij jou in de buurt plaatsvinden. En dan gaat het niet alleen om seksuele uitbuiting, maar ook over criminele uitbuiting en arbeidsuitbuiting. Het is een illusie te denken dat het in Noord-Nederland niet voorkomt. Houd dus je oren en ogen open, kijk niet weg bij vermoedens van mensenhandel maar meld het bij de politie."